Ξεφύλλισμα pdfἀναμένω
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀναμένω
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ρήμα
Τυπολογία
ἀναμένω σύνηθ. καὶ Πόντ. (Ἀμισ. Ἴμερ. Κερασ. Κοτύωρ. Σαντ Τραπ. Χαλδ κ. ἀ.) ἀνεμένω Θήρ. Κάρπ. Κρήτ. Νάξ.(Ἀπύρανθ. κ.ἀ) Πελοπν.(Ἀρκαδ. Κλουτσινοχ. Λακων. Λαστ Μάν.) κ. ἀ. ἀνημένω Κρήτ. Κύθηρ. Μύκ. κ. ἀ. ἀνιμένου Λυκ. (Μάκρ.) Μακεδ. Στερελλ. (Αἰτωλ. Εὐρυταν.) κ. ἀ. ᾿νεμένω Νάξ. (Ἀπύρανθ.) κ. ἀ. ᾽νημένω Σιφν. ἀλαμένω Κάρπ. Κασ. Ροδ. ἀλημένω ’Αμοργ. Ἠράκλ. Θρᾴκ. Κάλυμν. Κάρπ. Κασ Κρήτ. (Γαῦδ. Σφακ.) Κῶς Λέρ. Νισυρ Πάτμ. Σίφν. Σύμ. Τῆλ. ἀλιμένου Λυκ. (Λιβύσσ.) Σαμ. ᾿λαμένω Ροδ ᾿λημένω Κάλυμν. Κάρπ. Κας. Κῶς Νίσυρ. Ροδ. Συμ. Τῆλ. Χάλκ.
Ετυμολογία
Τὸ ἀρχ. ἀναμένω. Τὸ ἀνημένω ἔχει τὸ η ἐν. τῆς ἐσωτερικῆς χρονικῆς αὐξήσεως, ὡς καὶ ἀναβαντζάρω-ἀνηβαζ-ζάρω, ἀναβαστῶ-ἀνηαστῶ, ἀναβρύω-ἀνηβρύω, ἀναγορεύω-ἀνηνορεύω κττ. Ὁ τύπ. καὶ μεσν. Πβ. Διγεν ’Ακρίτ. στ. 2596 (ἔκδ. SLambros σ. 217) «᾿ς τὸ Διγεν’ ἀπανὠ ’τρεξεν, ποσῶς δὲν ἀνημένει». Τὸ ἀνιμένου τῶν βορ. ἰδιωμ. ἐκ τοῦ ἀνεμένω. Τὸ ἀλαμένω κατ᾿ ᾶνομ. ΓΧατζιδ. ΜΝΕ 1,328 καὶ 2,436.
Σημασιολογία
1) Προσμένω, περιμένω σύνηθ. καὶ Πόντ. (᾿Αμισ.Ἴμερ.Κερασ. Κοτύωρ.Σαντ.Τραπ.Χαλδ. κ. Ἀ.): Ἀναμένω ἀπάντησι (φρ. εὔχρηστος ἐν ταῖς ἐπιστολαῖς) κοιν. Τὸν ἀναμένω τόση ὥρα, μὰ δὲ φαίνεται Λακων. Μ ’ ἀνημένει ὁ φίλος μου Κρήτ. Εἶχες με κ᾽ ἐνέμενά σε ὅλη μέρα ᾿Απύρανθ. Ἐνεμέναμε ἐνεμέναμε, μὰ δὲν ἐξετόνισες (ἐφάνης) αὐτόθ. Δὲ bορῶ νὰ κάθωμαι νὰ χασομερνῶ νὰ τόνε ἀνεμένω αὐτόθ. Μὴ σπουdάζῃς νὰ φὰς κιˬ ἀνεμένω σε Θήρ. ’Ανέμενέ με ἀτοῦ νὰ σοῦ δείξω ᾿γὼ τίνος μιλᾷς ἐτσαδά! αὐτόθ. ’Λάμενε' με κομμάτι Ροδ. Ἐλήμενα τόση ὥρα αὐτόθ Βαρέθηκα νὰ ’λαμένω σε αὐτόθ. Τόση ὥρα ᾽λημένω σε Σύμ. Σὲ ΄λήμενα νὰ ᾽ρτῃς, ἀλλά δὲν ῇρτες Κῶς Πότε νὰ σὲ ΄λημένω; Τῆλ.᾿Ανήμενὲνε ἀνήμενὲνε ἴσιˬαμ’ ἁποῦ γίνηκὲνε μεσημέρι (ἐπερίμενε ἐπερίμενε κτλ.) Κρήτ. ᾿Ενέμ’να σε ἐνέμ'να σε κιˬ ἀσ’ τὸ κ’ ἔρθες ἐδέβα πλάν (σὲ περίμεινα σὲ περίμεινα καὶ ἀφοῦ δὲν ἧλθες ἀνεχώρησα) Χαλδ. ’Αναμεῖναι με ὀλίγον (ἂς μὲ περίμενες ὀλίγον) αὐτοθ. ᾽Ανάμ’νον με ὀλίγον κιˬ ἀτώρᾳ ἔρθα (περίμενέ με ὀλίγον καὶ ἔφθασα ἀμέσως) αὐτόθ. ǁ Φρ. ᾿Αναμένει τὴν προῖκα (ἐπὶ ὀκνηροῦ καὶ ἀέργου) Λεξ. Δημητρ. Ὅσο ζῇς ὅλα νὰ τ’ ἀναμένῃς (νὰ τὰ νομίζῃς ἐνδεχόμενα) αὐτόθ. Σὲ ᾿λημένει ἡ ζερβὴ (πρὸς τὸν καθυστεροῦντα εἰς γεῦμα) Τῆλ. ǁ Παροιμ. Κάθου, κυρά, κιˬ ἀνάμενε νὰ πάω καὶ νὰ γυρίσω, νὰ κάμω γένε͜ια καὶ μαλλιˬὰ νά ’ρθω νὰ σ’ ἀγαπήσω (ἐπὶ προσδοκίας ἀγαθοῦ μέλλοντος νὰ πραγματοποιηθῇ μετὰ παρέλευσιν μακροῦ χρόνου καὶ ἑπομένως προσδοκίας ματαίας. Ἡ παροιμ. ἐν παραλλαγαῖς πολλαχ Πβ. ΝΠολίτ. Παροιμ 2,205) ΙΒενιζέλ. Παροιμ.2 121,59 Τράντα χρόν τράντα καιροὺς ἀνάμ’νον, κόρ’, ἀνάμ’νον (τριάντα χρόνους τριάντα καιροὺς περίμενε, κόρη, περίμενε. Ἐπὶ τῆς διαρκῶς ἀναβαλλομένης καὶ μὴ ἐκπληρουμένης δοθείσης ὑποσχέσεως) Χαλδ. Ὅντας περάσῃ Σάββατο, πίτταν μὴν ἀλημένῃς (ὅταν παρέλθῃ ὁ χρόνος καθ’ ὃν ἔπρεπε νὰ γίνῃ τι, πρέπει νὰ τρέφωμεν ὀλίγας ἐλπίδας περὶ ἐνδεχομένης πραγματοποιήσεως του εἰς τὸ μέλλον) Τῆλ. Χαρά ’ς τον ποῦ τὰ πέρασε κιˬ ἀλλοὶ ποῦ τ’ ἀλημένει (ἐπὶ κακῶν μοιραίων καὶ ἀναποφεύκτων) Σιφν. Ποῦ δὲν θάψῃ πάντ᾿ ἀλημένει (ἐπὶ τοῦ ἐλπίζοντος διάσωσιν βαρύτατα ἀσθενοῦντος ἢ ἑτοιμοθανάτου) Κάρπ. Οὕλα τὰ πουλλιˬά πάν κ᾿ ἔρχονται κιˬ ὁ σπουργίτης ἀναμένει (οἱ ἱκανοὶ καὶ δραστήριοι ξενιτεῦονται πρὸς μόρφωσιν καὶ πλουτισμόν, μένουν δὲ εἰς τὸν τόπον των οἱ νωθροὶ καὶ ἀνίκανοι) Πελοπν. (Πάτρ.) ᾿Απέμπρ’ ντ’ ἐνεμέν’να. ἀποπίσ’ ἔκ’σ’ ἀτο (ἐκεῖνο ποῦ περίμενα ἀπεμπρὸς τὁ ἤκουσα ἀποπίσω. Ἐπὶ τοῦ παρ’ ἐλπίδα φαινομένου σοφωτέρου τῶν ἄλλων) Σάντ. ǁ ᾊσμ. ’Σ τὴ bόρτα τοῦ παράδεισον θὰ στέκω ν᾿ ἀνημένω, κιˬ ἂν δὲν ἐρθῇς, πουλλάκι μου, μουδὲ κ’ ἐγὼ δὲ bαίνω Κρήτ. Ὥστου νὰ στέκου dὰ βουνὰ θᾶ στέκω ν᾽ ἀνημένω νά ’ρθῇ'ς ἀποὺ τὴν ξενιτε͜ιά, ρόδο ξεφουdωμένο αὐτόθ. ᾿Απομονὴ τσ᾽ ἀπομονῆς ὧς πότε ν᾽ ἀνημένω γιˬὰ δέτε τὴν ἀπομονὴ πῶς μ’ ἔχει καωμένο ! αὐτόθ. Καὶ δὲ μοῦ λές, Γιˬαννάκι μου, πότε νὰ σ’ ἀνεμένω; -᾿Ανέμενέ με τρεῖς χρονιˬές κιˬ ἂ δὲν ἔρθω, τσοὶ δέκα ’Απύρανθ. Καὶ σά φωνάξῃ ὁ πετεινός, χτυπήσουν οἱ καμπάνες, τότες κ᾿ ἐσύ, μαννούλλα μου, πάντα νὰ μ᾿ ἀλημένῃς Κάσ. Νὰ μὲ ᾽λημένῃς ’ς τοὺς ἐννεˬά, καρτέρα με ᾿ς τοὺς δέκα, κιˬ ἂν δὲ φανῶ ’ς τοὺς ἕνδεκα, εὗρε, κόρη, παντρέψου αὐτόθ. Ἀνάμεινον, καλὲ υἱέ μ᾿, σήμερον καὶ πουρνά-ιν (αὔριον) Χαλδ. Συνών. καρτερῶ, περιμένω. β) Προσδοκῶ, ἐλπίζω Κρήτ. Νάξ. (᾿Απύρανθ.) Πάτμ κ. ἀ.: Μὴ d΄ ἀνημένῃς ὅλ’ ἀπὸ μένα Κρήτ. Ἄνοιξε τὴ bόρτα, εὐτός ἐνέμενε νά ΄βρῃ μέσα δησαυρό (ἐκ παραμυθ.) Ἀπύρανθ. ǁ Παροιμ. φρ. ᾿Ανημένει ἀπὸ τὴ μύγιˬα ξύγγι (ἐπὶ τοῦ προσδοκῶντος τι ὅθεν δὲν πρέπει) Κρήτ. ǁ ᾊσμ. Ἄν κάμ’ ἠ ἀστοιβὴ δαβρὶ κιˬ ἀσπάλαθας κοντάρι, τότες κ’ ἐσὺ ἀλήμενε ἄντρας πῶς θὰ σὲ πάρῃ (δαβρὶ=ραβδὶ) Πάτμ. 2) Μένω Ἤπ. Πελοπν (Λάστ.) Στερελλ. (Αἰτωλ. Εὐρυταν.) κ. ἀ.: Ἀνέμ’κι ξιρὸς (ἔμεινε ἐμβρόντητος) Αἰτωλ. ᾿Ανέμ’κι οὑ νοῦς τ᾽ ἀδικεῖ ἄμα τ᾿ν εἶδι ᾿κει᾿ τὴ τσιˬούπα αὐτόθ. ᾿Ανέμ’κι ἄσκαβου τοὺ χουράφ' αὐτόθ. Τοὺ φιγγάρ’ ἀνέμ’κι θαμπὸ αὐτόθ. ǁ Παροιμ.φρ. Ἐστολίστ᾽ ἡ γρα͜ιἀ κι ἀνέμεινε (ἐπὶ τοῦ ἑτοιμασθέντος εἴς τι καὶ ἔπειτα κωλυθέντος) Λάστ. ǁ Γνωμ. Π᾽ ἀνιμέ' ἀπ᾿ τ᾿ν ὥρα ἀνιμέ’ ἀπ’ τοῦ χρόνου (ὅ,τι δὲν έκτελεσθῇ εἰς τὴν ὥραν του μένει ἀνεκτέλεστον ὁλόκληρον ἔτος) Αἰτωλ. ǁ ᾊσμ. ᾿Απὀ τὰ μάτιˬα βάν᾽ ἀρχή, ’ς τ᾽ ἀχείλη κατεβαίνει κιˬ ἀπὸ τ’ ἀχείλη ᾽ς τὴν καρδιˬὰ καὶ ’ς τὴν καρδιˬά ἀναμένει (ἐνν. ἡ ἀγάπη) Ἤπ. Ἡ σημ. καὶ μεσν. Πβ. Χρον. Μορ. Ρ. στ. 7953 (ἔκδ. JSchmitt) «ἀνέμεινεν ἠ ἀφεντιά τοῦ ἁμαρτωλοῦ Μορέως ᾿ς | τὰς χεῖρας καὶ ’ς τὴν ἀφεντίαν ἐκείνου τοῦ ρὲ Κάρλου». β) Ὑπολείπομαι Πελοπν. (Λάστ.) Στερελλ. (Αἰτωλ. Εὐρυταν.) κ. ἀ. : Χύνιτι τοὺ τυρόγαλου κιˬ ἀνιμέ’ τοὺ τ᾽ρί Εὐρυταν. ᾿Αποὺ τοὺ ᾿κατουστάρ’κου ἀνιμέν’νι εἴκουσ’ δραχμὲς αὐτόθ. Μ ᾿ ἀνιμέ’ δυὸ οὗκάδις φακῆ αὐτόθ. Πέθαναν οὕλους οὑ κόσμους κιˬ ἀνέμ’κι νιˬά χήρα μι᾽ πέντι πιδιˬὰ (ἐκ παραδ.) Αἰτωλ. Ἔφ᾽γανι οἱ φάσις κιˬ ἀνέμ’κι μίνιˬα μαναχὰ (ἐκ παραμυθ.) αὐτόθ. ǁ Φρ. Δὲν τ᾽ ἀνέμ’κι οὔτι ἕνα δάχλου πρόσουπου (δὲν τοῦ ὑπελείφθη ἴχνος φιλοτιμίας) αὐτόθ. ǁ Γνωμ Τὰ πέρπερα χαθήκανε κ᾿ ἡ κακαιˬδεῖ ἀνεμένει (ἐπὶ τοῦ δαπανῶντος ταχέως τὴν μεγάλην προῖκα τῆς δυσειδοῦς συζύγου του, ἡ ὁποία μόνη τοῦ ὑπολείπεται) Λαστ. ǁ ᾊσμ. Σαράντα δράκους ἔκοψα ’ς ἕνα ριζουσπηλάκι κ' ἕνας κουτσός ἀνέμεινε, μὴν εἶσ᾽ ἡ ἀφιντιˬά σου; Αἰτωλ.
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
