Objets Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Φιλοσοφίας
<< 10
10 >>
<< 10
10 >>
Total: 4244
The Idea of Hellenism
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Στο άρθρο αυτό εξετάζεται η έννοια του Ελληνισμού κατά το ιστορικό της γίγνεσθαι. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Θουκυδίδη, πρωτοεμφανίζεται ο Ελληνισμός ως χειροπιαστή πραγματικότητα την εποχή των Τρωικών. Πράγματι από τα ομηρικά έπη αναδύεται η εικόνα ενός ολοκληρωμένου και καθ’ όλα ξεχωριστού πολιτισμού: το όμαιμον, το ομόγλωσσον, το ομόθρησκον και η κοινότητα ηθών και εθίμων αποτελούν τα κριτήρια συμμετοχής στον κόσμον αυτό. Σε τούτο το πρώτο στάδιο της ύπαρξής του η κινητήρια δύναμη του Ελληνισμού είναι ο πατριωτισμός που εκδηλώνεται με δυό τρόπους: ως αρετή και ως νόστος. Η αρετή ωθεί τον Έλληνα στον πόλεμο για την διατήρηση της εθνικής του ανεξαρτησίας, ενώ ο νόστος, που εκφράζει το δέσιμο του ανθρώπου με τη γη όπου πρωτόδε το φως, του γεννά τον πόθο της επιστροφής στο πατρικό έδαφος έστω και για ταφή. Αυτά τα δύο βασικά θέματα, που είναι παρόντα στον Ελληνισμό ως τους Αλεξανδρινούς χρόνους, εμπλουτίζονται, καθώς περνούν οι αιώνες, με νέα στοιχεία. Μια πρώτη στροφή παρατηρείται με τον Πίνδαρο, που συνεισφέρει στον κύκλο των ελληνικών ...
The Logical and Ontological Status of Kant΄s Concept of the Noumenon and the Hegelian Interpretation
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Το άρθρο επιχειρεί μια σύντομη κριτική επισκόπηση της θεωρίας του Kant για το «νοούμενο», δηλαδή το πράγμα καθ’ αυτό. Η θεωρία του νοουμένου, όπως είναι γνωστό, έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελληνική φιλοσοφία. Πρώτοι οι Έλληνες φιλόσοφοι απασχολήθηκαν με τη μεταφυσική έρευνα για την ύπαρξη των πραγμάτων καθ’εαυτά. Υποτυπώδης έννοια του νοουμένου στη στοιχειώδη διάκρισή του από το φαινόμενο βρίσκεται στην φιλοσοφία του Δημικρίτου, του Πρωταγόρα, του Αριστίππου, οι οποίοι με τον τρόπο τους ο καθένας διακρίνουν τα αισθητά όντα από τα νοητά, δηλαδή τα φαινόμενα από τα πράγματα καθ’ αυτά. Άλλη η αληθινή έννοια του νοουμένου διατυπώνεται από τον Πλάτωνα στην Πολιτεία VI, 508 C με την ιδέα, στην οποία όλα τα πράγματα οφείλουν την ύπαρξή τους, και μάλιστα την ιδέα του αγαθού ως την πραγματικότητα που δίνει στα αντικείμενα της γνώσης την αλήθεια τους και στον γνωρίζοντα την δύναμη για την κατανόηση των πραγμάτων. Η έννοια του νοουμένου καθιερώνεται στην Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία με τον Kant, ο οποίος χαρακτηρίζει το νοούμενο ως το αντικείμενο του καθα...
The Meaningfulness of the Present Time: Notes on the Fate of Modernity
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Το άρθρο αναφέρεται κατ΄ αρχήν σε ορισμένες θεμελιακές απορίες σχετικά με την φύση της ιστορικής γνώσης. Το αντικείμενο της ιστορικής έρευνας (το αντικειμενικό δεδομένο ή γεγονός) είναι εξ΄ ορισμού απόν. Από αυτό έπεται ότι ο ρόλος της «δημιουργικής φαντασίας» ή της ερμηνευτικής συνείδησης στην διατύπωση της ιστορικής αλήθειας είναι καθοριστικός. Εξ άλλου, σήμερα αναγνωρίζεται ότι η εμπειρική παρατήρηση είναι «έμφορτη θεωρίας», ακόμη και στις φυσικές επιστήμες. Η διαπίστωση όμως αυτή δεν έρχεται να αναιρέσει την αντικειμενικότητα της γνώσης και στην μια και στην άλλη περίπτωση. Το τι «πραγματικώς έλαβε χώρα» στο παρελθόν αποφασίζεται από την κοινότητα των επιστημόνων που μεταχειρίζονται κοινώς παραδεκτές κριτικές μεθόδους. Ο χωρισμός σε περιόδους είναι κρίσιμο αναλυτικό εργαλείο του ιστορικού. Όμως τέτοιες κατατάξεις του ιστορικού υλικού είναι ευρετικές υποθέσεις που καθοδηγούν την έρευνα, και όχι «ιστοριοσοφία», μ΄ άλλα λόγια αδιάσειστες αλήθειες για την απαράβατη νομοτέλεια του ιστορικού γίγνεσθαι. Η περιοδολόγηση «νεωτερικότητα-μετανεωτ...
The Platonist Philosopher and his Circle in Late Antiquity
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Μια πρώτη βασική διαπίστωση, στην οποία προβαίνει ο συγγραφεύς του άρθρου, είναι ότι οι φιλοσοφικές σχολές που πρωτοεμφανίσθηκαν στην Αθήνα των όψιμων κλασσικών χρόνων είχαν έντονο τον χαρακτήρα του ιδρύματος, ενώ οι τρόφιμοι τους ένιωθαν στενά δεμένοι με τον χώρο που τους φιλοξενούσε. Όταν, κατά τους ελληνιστικούς και, ακόμα περισσότερο, τους ρωμαϊκούς χρόνους, τα φιλοσοφικά ρεύματα που είχαν αναπτυχθή στην Αθήνα άρχισαν να κινούνται προς τα μεγάλα αστικά κέντρα της οικουμένης, υπέστησαν διάφορες εξελίξεις. Μια απ’ αυτές ήταν ένας ευρύς συγκρητισμός, που όχι μόνο υπήρξε η εύλογη αιτία να αδυνατίσουν τα νήματα που συνέδεαν τους φιλοσοφούντες με τα παραδοσιακά αθηναϊκά κέντρα, όπου η κοσμοθεωρία τους είχε πρωτοδιατυπωθή σε σύστημα, αλλά ακόμα ήταν υπεύθυνος για την διαδοχική έκλειψη των περισσότερων συστημάτων από τον ιδεολογικό ορίζοντα. Προς τα τέλη του Β’ μεταχριστιανικού αιώνα, μοναδικό αστέρι πρώτου μεγέθους στον πνευματικό στερέωμα φάνταζε ο Πλάτων με δορυφόρους του τον Πυθαγόρα και τον Αριστοτέλη. Για να τονίσουν την απόλυτη παραδοχή...
The Quest for Unity: Proclus' Conception of Music
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Η παρούσα μελέτη εξετάζει την αντίληψη του Πρόκλου περί μουσικής, η οποία προκύπτει από τη συστηματοποιημένη μελέτη των θέσεων του Πλάτωνος περί μουσικής όπως αυτές εμφανίζονται στα Σχόλια του στον πλατωνικό διάλογο Πολιτεία. Στην πέμπτη ενότητα των σχολίων επιχειρείται η συγκρότηση μιας ενοποιημένης πλατωνικής αντίληψης για τη μουσική η οποία συνιστά το αποτέλεσμα μιας ερμηνευτικής επεξεργασίας των διάσπαρτων παρατηρήσεων του φιλοσόφου επί του θέματος. Ο Πρόκλος προσπαθεί να εναρμονίσει τις μεταξύ τους αντιφάσεις προτείνοντας μια ταξινόμηση των διαφόρων όψεων της αντίληψης του Πλάτωνος για τη μουσική. Αυτή περιλαμβάνει: (α) μουσική qua φιλοσοφία (β) μουσική qua έμπνευση (γ) μουσική ως αγάπη της ομορφιάς" και (δ) μουσική ως παιδεία/μίμηση. Στο παρόν άρθρο εξετάζονται οι παρεκκλίσεις από τις απόψεις του Πλάτωνος και τονίζεται η πρωτοτυπία του Πρόκλου. Όπως υποστηρίζεται, η εκτίμηση του γνωστικού και παιδευτικού ρόλου της εμπνευσμένης μουσικής του Διαδόχου διαφέρει σημαντικά από τη θέση του Πλάτωνος. Ο Πλάτων πίστευε ότι η εμπνευσμένη μουσικ...
The Recovery of Parmenides' Philosophy by J. Brucker
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Το άρθρο αυτό συνιστά μια μετριοπαθή απόπειρα μελέτης της παράδοσης των αποσπασμάτων του Παρμενίδου, όπως αυτά εντοπίζονται στο σχόλιο του Σιμπλικίου για τα Φυσικά του Αριστοτέλους. Ακολουθεί το πλαίσιο που έθεσε ο Jabob Brucker στο έργο του Historia Critica Philosophiae. Ο τελευταίος προσέγγισε τον Παρμενίδη δια μιας λατινικής μεταφράσεως του 17ου αιώνα, που πραγματοποιήθηκε από τον νεοπλατωνιστή Ralph Cudworth. Ένα από τα θέματα που θίγει ο Brucker είναι η επαγωγική λογική, η όποια κατά τον ίδιο έχει ως πεδίο αναφοράς και την φυσική αλλά και την μεταφυσική. Ο Karl Reinhold αργότερα άσκησε κριτική στην προσέγγιση του Brucker, καταλογίζοντας της ως μειονέκτημα την έλλειψη μελέτης της ψυχολογικής διαστάσεως ως παράγοντα που συμμετέχει στην επαγωγική λογική, ενώ ο W. Tennemann παρουσίασε μια προσέγγιση στα φαινόμενα της ιστορίας, που συγχρόνως υιοθετεί, και αντιπαρατίθεται σε, εκείνην του Brucker....
The Relevancy of Aristotle' s Theory of Change to Modern Issues (e.g. Coceptual Change)
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Ο Αριστοτέλης είναι ο πρώτος που παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα εξήγηση του φαινομένου της αλλαγής. Το επίτευγμα του Αριστοτέλους συγκριτικά με τον «στατικό» πλατωνικό κόσμο και τον «τυχαίο» του Δημοκρίτου φαίνεται στον τρόπο που αντιμετώπισε το πρόβλημα της πρωταρχικής ουσίας. Το πρώτο μέρος της εργασίας εξετάζει τις έννοιες της εντελεχείας και ενεργείας (για τις οποίες χρησιμοποιείται ο όρος «actuality») και της δυνάμεως («tentiality») και τη σημασία τους στο πρόβλημα της πρωταρχικής ουσίας. Υποδεικνύει την επάρκεια αυτής της σημασίας για την εξήγηση της αλλαγής. Στο δεύτερο μέρος επιχειρείται η ανάπτυξη των δύο εννοιών σε σημείο σύμφωνο με τον Αριστοτέλη και εξετάζεται η αποτελεσματικότητά τους σχετικά με το σύγχρονο πρόβλημα της «νοητικής αλλαγής» (conceptual change). Η ανάλυση στηρίζεται στην ενότητα του «νοήματος» και της «πραγματικότητας» (meaning and reality), που απορρέει από τον «λογικό οντολογισμό» του Αριστοτέλους....
The Singnificance of the Notion «Present Time» in Aristotle΄ s Philosophy
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Η εξέλιξη των ειδών αφορά σε μίαν ακατάπαυστη διάδοχη γενέσεων και θανάτων, ακμής και παρακμής που λαμβάνει χώραν συμφώνως προς κοινούς για όλα τα είδη νόμους, όπως τους αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος. Τόσο η φυσική, όσο και η ψυχική αλυσίδα των αιτίων των αλλαγών και μεταπτώσεων στην ζωή των φυσικών όντων και των ψυχικών λειτουργιών που αλληλοεξαρτώνται, αφορούν στην ανάδειξη έκαστου μέρους ενός όλου και κατ΄ επέκταση της ουσιώδους αμοιβαίας επιδράσεως είτε ενός μέρους προς άλλο της ιδίας αλυσίδας, είτε μεταξύ των μερών της φυσικής προς αυτά της ψυχικής αλυσίδας. Τα μέρη προσδιορίζουν την «τύχη» μιας συναντήσεως που κατ΄ ανάγκην έχει διάρκεια, χαρακτηριστικά και εξέλιξη αναλόγως προς τις ιδιότητες των επιμέρους στοιχείων που μετέχουν/ενεργοποιούνται στο πλαίσιο αυτής. Ο «παρών χρόνος» δεν αφορά στην πραγματική αλήθεια ενός μερικού στοιχείου, συνεπώς δεν είναι υποκειμενικός, αλλά είναι ο πραγματικός χρόνος της ενεργοποιήσεως των μερών κατά την συνάντηση που προαναφέρθηκε, δηλαδή ο χρόνος της συμπαρουσίας κατηγοριοποιημένων ενεργειών (μορφών ζωή...
The Socio-Political Views of Heraclitus of Ephesus
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Σκοπός του συγγραφέα αυτής της μελέτης είναι να δείξει, ότι η κρατούσα αντίληψη, σύμφωνα με την οποία η στάση του Ηρακλείτου απέναντι στους πολλούς είναι υπερβολικά αρνητική, δεν είναι ορθή. Έτσι, πολλοί μελετητές του Ηρακλείτου, διαφόρων μάλιστα πολιτικών αποχρώσεων, τον θεωρούν πεπεισμένο αντιδημοκράτη και αντιδραστικό. Σ΄ αυτούς ανήκουν, όπως ενδεικτικά αναφέρει ο συγγραφέας, οι Th. Gomperz, V. F. Asmus, Α. F. Losev και Κ. R. Popper. Απ΄ αυτούς ο Α. F. Losev βλέπει στον Ηράκλειτο μια σύνθεση αριστοκρατικής και δημοκρατικής νοοτροπίας. Την αριστοκρατική του διάθεση την βλέπει στις κοινωνικές και πολιτικές του αντιλήψεις, ενώ τη δημοκρατική του αντίληψη τη βλέπει στην κοσμολογία του. Ο συγγραφέας βρίσκει ενδιαφέρουσα την άποψη εκείνων που δέχονται (Πβ. Μ. Marcovich και G. Vlastos) ότι ο Ηράκλειτος ήταν τελικά υπέρμαχος μιας μετριοπαθούς δημοκρατίας, γιατί είχε αντιληφθεί καλά ότι ο καιρός της αριστοκρατικής κυριαρχίας είχε πια παρέλθει. Όταν λοιπόν ο Ηράκλειτος εμφανίζεται υπέρμαχος μιας άκρατης αριστοκρατίας «εις εμοί μύριοι, εάν άριστο...
The Spider in the Sphere. Eudoxus' Arachne
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Η μελέτη αυτή αποτελεί αναθεωρημένη και γενικευμένη παρουσίαση της ανακοινώσεως που έγινε στο «Διεθνές Συνέδριο για την ιστορία της Μετρήσεως και το ρόλο των κανόνων της στον πολιτισμό» (Βουδαπέστη, Απρίλιος 1976). Το γενικό θέμα του Συνεδρίου περιώρισε την ανακοίνωση στην αρχαιότατη ιστορία της μετρήσεως γωνιών. Οι φιλοσοφικές επιπτώσεις της τεχνικής των μετρήσεων, που αναλύονται εδώ, δεν συζητήθηκαν στο συνέδριο. Στην περίληψη αυτή συγκεφαλαιώνομε τους συλλογισμούς, που μας ωδήγησαν στην ανακατασκευή της «αράχνης», του κυρίου οργάνου μετρήσεως γωνιών του Ευδόξου. Συμπερασματικά προσπαθούμε να δείξωμε πως η μέθοδος που χρησιμοποιείται στο όργανο αυτό εγκαινιάζει μια νέα δυναμική αντίληψη του κόσμου. Ως αφετηρία στην έρευνά μας πήραμε τη «μεγάλη αρμονία» του Πλάτωνος στο Τίμαιο, με βάση την υπόθεση ότι το οικοδόμημα της ψυχής του κόσμου συναρμολογήθηκε είτε με πλαίσιο αναφοράς το κοσμολογικό σύστημα του Ευδόξου είτε προωθώντας το σύστημα αυτό. Στη συνέχεια ανακαλύψαμε ότι η τιμή της λοξώσεως της εκλειπτικής, που χρησιμοποίησε ο Πλάτων και...
The Stoic Theory of Perceiving and Knowing
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται ζωηρό ενδιαφέρον για τις φιλοσοφικές θεωρίες της Ελληνιστικής περιόδου. Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθή ότι η Στωική Φιλοσοφία και ιδιαίτερα η Στωική Επιστημολογία ευρίσκονται στο επίκεντρο πολλών ερευνών στο χώρο της φιλοσοφικής αυτής περιόδου. Επιφανείς ερευνητές φθάνουν στο σημείο να συγκρίνουν π.χ. την έννοια του λεκτού με τις θεωρίες των προτάσεων των Russell και Frege. Παρ’ όλον όμως ότι εργασίες όπως αυτές των Hicks, Bréhlier, Pohlenz, Philipson, Sandbach, Sambursky, Reesor, Mates, Watson, Viricux-Reymonc, Pembroke, Rist, Gould και άλλων έχουν αυξήσει σημαντικά τις γνώσεις μας σχετικά με τη θεωρία της γνώσεως των Στωικών, ωστόσο ερμηνευτικά προβλήματα που σχετίζονται με τη σημασία βασικών όρων παραμένουν ανοικτά. Το παρόν δοκίμιο περιορίζεται κυρίως στο πρόβλημα της αντιλήψεως, και θα πρέπει να θεωρηθή ως μια απόπειρα να επανερμηνεύση στο φως των πρόσφατων συμπερασμάτων της φιλολογικής έρευνας τους βασικούς όρους της Στοάς αίσθησις, πνεύμα, τύπωσις, ετεροίωσις, οικείωσις, λόγος, φαντασία, κα...
