Πινές
Ενότητα:
Αρχειακό και οπτικο-ακουστικό υλικό ερευνών
Όνομα χωριού
Πινές
Αριθμός
999
Κοινότητα
Ελούντας
Επαρχία
Μιραμπελλου
Νομός
Λασιθίου
Ποιό είναι το παλαιότερο όνομα του χωριού (αν υπάρχει);
Η παράδοση αναφέρει οτι το όνομα του χωριού Πινές, προέρχεται απο τη Φραγγογαλλική λέξη ελ πινες=εύφορο έδαφος. Δεν θυμούνται όμως αν κάποτε παλιά ονομαζόταν έτσι το χωριό.
Μήπως το χωριό κατοικείται κυρίως από πρόσφυγες (πχ.χ Ποντίους, Μικρασιάτες ή άλλους - ποιούς; ) ή Σαρακατσάνους, Αρβανίτε, Πομάκους ή άλλες ομάδες;
Όχι
Αν όχι, υπάρχουν μήπως οικογένειες που ανήκουν σε κάποια ή σε κάποιες από τις παραπάνω ομάδες; Πόσες περίπου;
Σε όλη την Κοινότητα 7-8 οικογένειες Μικρασιάτες.
Οι ομάδες αυτές κατοικούσαν, παλαιότερα, σε ιδιαίτερους οικισμούς (μαχαλάδες);
Κατοικούσαν σε δυο μεγάλα αγροκτήματα έξω απο το χωριό, που ονομάζονταν το ένα Χατζοξεϊνη και το άλλο Τσιφλίκι. Ιδιαίτερα το Τσιφλίκι, ήταν μια ολόκληρη περιφέρεια Τούρκικων κτημάτων στην κοινότητα της Ελούντας. Οι Τούρκικες οικογένειες είχαν τα σπίτια τους εκεί, μακριά απο το χωριό, που αποτελούσαν μια γειτονιά περιτειχισμένη με ψηλό τείχος και σπίτια κτισμένα με τούρκικο σχέδιο, το ένα καλλημένο με το άλλο. Οι Τούρκοι λοιπόν είχαν συμισακάτορες Χριστιανούς που τους καλλιεργούσαν τα κτήματα και έπαιρναν το μισό της παραγωγής. Ήταν δηλαδή Τούρκοι γεωκτήμονες, τσιφλικάδες. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το κράτος παραχώρησε στους μικρασιάτες πρόσφυγες τα σπίτια των Τούρκων και τους μοίρασε όσα κτήματα οι Τούρκοι δεν είχαν προλάβει να πουλήσουν στους Χριστιανούς, που τα είχαν οι ίδιοι ακόμα και σήμερα. Σήμερα τα σπίτια στο Χατζορεϊνη δεν σώζονται μόνο τα ερείπια, ενώ στο τσιφλίκι διατηρούνται σε καλή κατάσταση.
Ποιές διαλέκτους μιλούσαν παλαιότερα οι κάτοικοι του χωριού;
Μιλούσαν την Κρητική διάλεκτο της Ανατολικής Κρήτης, με όχι πολλούς τοπικούς ιδιωματισμούς.
Πόσες εκκλησίες υπήρχαν παλαιότερα στο χωριό; Μήοως ξέρετε πότε είχε χτιστεί η πρώτη;
Στις Πινές υπήρχαν μέσα στο χωριό τρεις κύριες εκκλησίες, εκτός απο τα εξωμονστήρια. Ο Αφέντης Χριστός, ο Τίμιος Σταυρός και ο Άγιος Ιωάννης. Είναι περίπου της ίδιας εποχή, αλλά δεν υπάρχει γραπτή μαρτυρία πότε ακριβώς κτίστηκαν. Υπάρχει χαρακτή επιγραφή στον Αφέντη Χριστό πάνω πέτρα, που γράφει οτι ανακαινίστηκε στις 6 Σεπτεμβρίου του 1850. Άρα θα είχαν κτιστεί ακόμα παλιότερα απο αυτή τη χρονολογία.
Σε ποιούς ανήκαν; Μήπως ήταν οικογενειακές;
Ανήκαν σε όλους στο χωριό. Υπάρχει μια περίπτωση οικογενειακής εκκλησίας, ενός εξωμοναστηριού δηλ που την έκτισε ιδιώτης αλλά πριν το 1900. Τώρα όμως δεν είναι οικογενειακή. Ανήκει στο χωριό.
Πόσα νεκροταφεία υπήρχαν παλαιότερα στο χωριό;
Παλιότερα και στις τρεις παραπάνω εκκλησίες θάβανε νεκρούς, ήταν δηλαδή νεκροταφεία. Μετά την πύκνωση του συνοικισμού καθιερώθηκε νεκροταφείο ή εκκλησία που βρισκόταν πιο μακριά απο τα σπίτια του χωριού ο Αγιος Ιωάννης που είναι και το μοναδικό νεκροταφείο μέχρι σήμερα.
Πότε για πρώτη φορά λειτούργησε σχολείο στο χωριό;
Λειτουργούσε 2-3 χρόνια γύρω στο 1910 με δάσκαλο ένα μοναχό, Ευλάμπιο τον έλεγαν. Προηγουμένως πήγαιναν στο Δήμο Φουρνής, γιατί σ αυτήν την κοίτητα ανήκε το χωριό τότε. Ύστερα καταργήθηκε και πήγαιναν τα παιδιά στην Ελούντα γιατί Πινές και Ελούντα απετέλεσαν μια Κοινότητα. Τέλος στα 1920 περίπου λειτούργησε το πρώτο σχολείο στο χωριό, στην αρχή σε ένα σπίτι και έπειτα με την εργασία όλων των κατοίκων του χωριού κτίστηκε καινούριο κτίριο.
Ποιές ήταν οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων γύρω στα 1940;
Η γεωργία και η κτηνοτροφία ήταν οι κυριότερες ασχολίες. Υπήρχαν λίγοι τεχνίτες. (Στην Ελούντα, στην Κοινότητα αυτή ανήκουν οι Πινές, ασχολούνταν και με την αλιεία. Στις Πινές μερικοί είχαν μέλισσες. Αλλή η μελισσοκομία ήταν επικουρικό επάγγελμα, όχι κύριο. Το μέλι το είχαν για το σπίτι τους.
Αν υπήρχε γεωργία, ποια κυρίως προϊόντα καλλιεργούντο;
Λάδι, αμύγδαλα, δημητριακά, χαρούπια ήταν τα κυριότερα. Μερικοί είχαν μικρό αμπέλι και έφτιαχαν κρασί, ρακί αλλά μόνο για τις ανάγκες του σπιτιού. Καλλιεργούσαν λίγα λαχανικά και λίγα οπωροφόρα δέντρα απιδιές, Βερικοκιές, συκιές κλπ καθώς επίσης και όσπρια.
Ποιά από τα γεωργικά προϊόντα προορίζονταν για αυτοκατανάλωση και ποιά για το εμπόριο;
Για αυτοκατανάλωση προορίζονταν κυρίως τα δημητριακά, λάδι, τα λαχανικά, τα φρούτα, το κρασί, η ρακί, τα όσπρια. Για το εμπόριο είχαν το λάδι (υπήρχε αρκετά μεγάλη παραγωγή), τα αμύγδαλα, τα χαρούπια.
Σήμερα ποιά προϊόντα καλλιεργούνται στην περιοχή; Εξακολουθούν οι παλιές καλλιέργειες; Αν υπάρχουν νέες, από πότε περίπου έχουν αρχίσει;
Τα ίδια προϊόντα καλλιεργούνται. Εξακολουθούν οι παλιές καλλιέργειες.
Παλαιότερα το χωριό ήταν τσιφλίκι, βακούφι ή κεφαλοχώρι;
Το χωριό ολόκληρο δεν ήταν τίποτε απο αυτά. Απλώς ήταν ένα μικρό χωριό απο 250-500 περίπου κατοίκους, που άνηκε πριν το 1900 στην Κοινότητα Φουρνής και μετά στην Κοινότητα Ελούντας.
Αν ήταν τσιφλίκι ή βακούφι ποιές οικονομικές υποχρεώσεις (δοσίματα) είχαν οι καλλιεργητές προς τους γαιοκτήμονες (τσιφλικούχους) ή τα μοναστήρια;
Το χωριό ολόκληρο δεν ήταν ούτε τσιφλίκι οπυτε βακούφι. Υπήρχε μια ολόκληρη περιφέρεια τουρκικών κτημάτων έξω απο το χωριό που ανήκαν σε τούρκους γαιοκτήμονες, τσιφλικάδες και είχαν εκεί και τα σπίτια τους και ονομαζόταν τσιφλίκι. (Έχω γράψει σχετικά στην Α4 ερώτηση) και ήταν ανεξάρτητο απο την Κοινότητα. Οι Χριστιανοί που νοίκιαζαν τα κτήματά τους και τα καλλιεργούσαν έπερναν το μισό ή το 1/3 της παραγωγής. Όσαν κτήματα δεν είχαν προλάβει να πουλήσουν οι Τούρκοι με την ανταλλαγή των πληθυσμών, το κράτος τα μοίρασε σε Μικρασιάτες πρόσφυγες. Πριν το 40 αλλά και σήμερα ακόμα υπήρχαν τα μοναστήρια που είχαν πολλά κτήματα "μαναστηριακά" όπως τα έλεγαν, και κοπάδια ακόμη. Η αρχιεπισκοπή τα κτήματα αυτά τα έβγαζε στη πλειοδοσία, σε πλειοδοτικό διαγωνισμό. Δηλαδή όποιος έδινε περισσότερα αυτός τα έπαιρνε για να τα εκμεταλλευτεί και έδινε στο μοναστήρι το ποσό που είχαν συμφωνήσει. Υπήρχαν και Ελληνες μεγαλοκτηματίες πριν το 40 που έδιναν τα κτήματά τους συμισακά (δηλ έπαιρναν το μισό) σε άλλους Χριστιανούς που δεν ήταν τόσο πλούσιοι για να τα δουλέψουν και να παίρνιυν το μισό της παραγωγής ή το 1/3 ή τους είχαν με ημερομίσθιο (μεροκάματο).
Υπήρξαν μήπως ποτέ τα χτήματα της περιοχής εθνικές γαϊες;
Όχι
Απο πόσα στρέμματα και πάνω ένας κλήρος εθεωρείτο μεγάλος;
Ένας κλήρος εθεωρείτο μεγάλος απο 100 στρέμματα και πάνω
Πόσοι απο τους κατοίκους του χωριού είχαν τέτοιους μεγάλους κλήρους;
Γύρω στις 4 με 5 μεγάλες οικογένειες. Οι περισσότεροι είχαν απο 10 μέχρι 30 στρέμματα.
Σήμερα ποιο είναι το μέγεθος ενός μέσου γεωργικού κλήρου;
Γύρω στα 50 στρέμματα.
Υπήρχε στο χωριό κτηνοτροφία;
Ναι. Όλοι σχεδόν είχαν πρόβατα, κατσίκες λιγότρες αγελάδες για όργωμα (το ζευγάρι όπως το έλεγαν), γαϊδούρια, μουλάρια για τις δουλειές και άλλα οικόσιτα ζώα, κότες κλπ
Πότε άρχισε να υπάρχει οικόσιτη κτηνοτροφία στο χωριό;
Απο πάντα υπήρχε.
Υπήρχαν τσελιγκάτα στην περιοχή; Πόσα; Εξακολουθούν να υπάρχουν;
Πριν το 1900 υπήρχαν όχι τσελιγκάτα αλλά κοπάδια στις γύρω εκτάσεις. 2-3 κοπάδια, κυρίως πρόβατα, απο 300-500 ζώα. Στα επόμενα χρόνια τα ζώα που υπήρχαν στα κοπάδια ήταν πολύ λιγότερα.
Μήπως οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με την αλιεία;
Στις Πινές όχι. Μόνο στην Ελούντα (σε αυτή την Κοινότητα ανήκαν οι Πινές) ασχολούντο γιατί ήταν πιο κοντά στη θάλασσα.
Μήπως παλαιότερα υπήρχαν στο χωριό οργανωμένες βιοτεχνίες; (εννοείται ως κύρια και συστηματική απασχόληση μιας μερίδας των κατοίκων του χωριού). Τί είδους βιοτεχνίες ήταν;
Όχι. Υπήρχαν βέβαια κτίστες, μαραγκοί, τσαγκάριδες κα. Οι γυναίκες ύφαιναν κλπ για τις ανάγκες του σπιτιού, αλλά αυτά ήταν επικουρικά επαγγέλματα. Το κύριο επάγγελμα των κατοίκων ήταν γεωργοί. Επι πλέον εξασκούσε την τέχνη του στις ελεύθερες ώρες. Γενικά οι ανάγκες ήταν μικρές γιατί ο καθένας έφτιαχνε συνήθως μόνος του ο,τι χρειαζόταν.
Εξακολουθούν να λειτουργούν ή σταμάτησαν;
Το ίδιο σύστημα περίπου εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα.
Μήπως οι παλαιότεροι θυμούνται ή γνωρίζουν στοιχεία σχετικά με προηγούμενη κοινοτική οργάνωση, τυχόν ύπαρξη κοινοτικών αρχόντων και κοινοτικών συμβουλίων;
Υπήρχαν οι προεστοί του χωριού. Τους αποτελούσαν ο παπάς του χωριού, οι πιο εγγράμματοι και φυσικά οι δυνατοί, αυτοί που είχαν πολλά κτήματα.
Ποιους φόρους πλήρωναν παλαιότερα οι κάτοικοι του χωριού; Σε ποιούς τους πλήρωναν;
Οι κάτοικοι πλήρωναν στον "Μουκατά" ή 'Εμιρί" δηλαδή φόρο εισοδήματος (λάδι, αμύγδαλα, χαρούπια κλπ) στην Κοινότητα. Η πληρωμή γινόταν με τον παρακάτω τρόπο. Η κοινότητα έβγαζε σε πλειοδοσία το φόρο εισοδήματος έλεγε δηλ νοικιάζεται ο μουκατάς. Όποιος απο τους πολίτες έδινε τα περισσότερρα στην κοινότητα, αναλάμβανε να συγκεντρώσει τους φόρους, το 2-3% περίπου των εισοδημάτων. Έδινε λοιπόν όσα είχε συμφωνήσει στην κοινότητα και το υπόλοιπο το κρατούσε ο ίδιος. Έτσι μπορούσε να είναι κερδισμένος ή χαμένος, ανάλογα με όσα έδινε στην Κοινότητα.
Σε πόσες κοινωνικές τάξεις χωρίζονταν παλαιότερα οι κάτοικοι του χωριού και πως διακρίνονταν μεταξύ τους;
Δεν υπήρχαν αναγνωρισμένες κοινωνικές τάξεις με τίτλους κλπ. Βέβαια μερικοί ήταν μεγαλοκτηματίες και άλλοι με λιγότερα κτήματα, παρακατιανοί. Πάντως όλοι λίγο - πολύ, είχαν ένα μικρό κλήρο που τον καλλιεργούσε. Σε περίπτωση που δεν τον έφτανε νοίκιαζε κτήματα άλλων κ αυτός έπερνε το 1/2 ή το 1/3 της παραγωγής.
Ηταν συνηθισμένο οι κάτοικοι του χωριού να προσφέρουν την εργασία τους χωρίς αμοιβή για την εκτέλεση έργων που τυχόν ήταν αναγκαία στην κοινότητα (π.χ. χτίσιμο σχολείου, εκκλησίας, κατασκευή δρόμου κ.α ;
Ναι ήταν πολύ συνηθισμένο. Συνηθίζεται ακόμη και σήμερα. Πρόσφεραν την εργασία τους χωρίς αμοιβή για να κτίσουν σχολείο, εκκλησίες, να κατασκευάσουν δρόμους, στέρνες (δημόσιες δεξαμενές νερού).
Η συμμετοχή ήταν υποχρεωτική για όλους τους άνδρες; Απο ποιά ήλικία; Γυναίκες συμμετείχαν;
Η συμμετοχή ήταν υποχρεωτική για όλους τους άνδρες απο 20-60 χρόνων. Οι γυναίκες συμμετείχαν και βοηθούσαν εθελουσίως σε ελαφριές δουλειές.
Αν κάποιος αρνιόταν να συμμετάσχει, τον τιμωρούσαν; Πως;
Τον σήκωναν όλοι μαζί με το ζόρι και τον πήγαιναν να δουλέψει. Συνήθως όμως συμμετείχαν με τη θέλησή τους όλοι γιατί το θεωρούσαν ντροπή να μη βοηθήσουν. Τώρα τελευταία κόβουν διπλότυπο και πληρώνουν όσοι δεν θέλουν να δουλέψουν.
Ήταν η αλληλοβοήθεια συνηθισμένο φαινόμενο ανάμεσα στις οικογένειες της κοινότητας; Σε ποιες κυρίως εργασίες ίσχυε: στις πιο επείγουσες γεωργικές εργασίες όπως π.χ τρύγος, θέρος ή σε όλες ανεξαιρέτως τις γεωργικές εργασίες;
Ναι πολύ συνηθισμένο στις περισσότερες γεωργικές εργασίες εαν όχι σε όλες. Π.χ στο θέρος, στη συγκομιδή αμυγδάλων, χαρουπιών, στις ελιές.
Εκτός απο τις γεωργικές εργασίες σε ποιες άλλες περιπτώσεις ίσχυε η αλληλοβοήθεια (π.χ για το χτίσιμο των σπιτιών);
Ίσχυε για το χτίσιμο σπιτιών, δεξαμενών νερού, φούρνων κλπ
Μήπως η αλληλοβοήθεια ήταν περισσότερο αναπτυγμένη μεταξύ των γυναικών; Για ποιες κυρίως δουλειές;
Ήταν ανεπτυγμένη πολύ και ανάμεσα στις γυναίκες πχ για το σπάσιμο των αμυγδάλων, για να ξάνουν και να κλώσουν τα μαλλιά. Για το "διάσιμο" δηλ προετοιμασία του αργαλειού για την ύφανση κουβερτών κ.α
Πόσα μέλη αποτελούσαν συνήθως μιαν οικογένεια; Μπορείτε να τα ονοματίσετε (π.χ. ο πατέρας του άνδρα, ο αδελφός της γυναίκας κ.ο.κ.);
Ο πατέρας, η μητέρα και όσα παιδιά είχαν ανύπαντρα, αποτελούσαν μια οικογένεια ξεχωριστή, ανεξάρτητη.
Πως προσφωνούσαν τα παιδιά τον πατέρα τους και πως τη μητέρα τους;
Αφέντη, αφεντάκι, πατέρα, κύρη, μπαμπά. Μα(συγκεκριμένος τύπος της μάννας), μητέρα, μάννα, μαμά
Πώς προσφωνούσε ένα παιδί τον πατέρα του πατέρα του;
Παππού
Πώς τη μητέρα του πατέρα του;
Λαλά ή γιαγιά
Πως τον πατέρα της μητέρας του;
Παππού
Πώς τη μητέρα της μητέρας του;
Λαλά ή γιαγιά
Πώς προσφωνούσε ο παππούς τα εγγόνια του;
Εγγόνια
Πώς προσφωνούσε η γιαγιά τα εγγόνια της;
Εγγόνια
Πώς προσφωνούσε ένα παιδί τους αδελφούς του;
Αδέλφι
Πώς τις αδελφές του;
Αμπλά (αδερφή)
Υπήρχαν μήπως ιδιαίτεροι όροι για το μεγαλύτερο αδελφό;
Όχι
Για τη μεγαλύτερη αδελφή;
Όχι
Πώς προσφωνούσαν τα μεγαλύτερα αδέλφια τα μικρότερα;
Χωρίς ιδιαίτερο όνομα
Πώς προσφωνούσε ένα παιδί τον αδελφό του πατέρα του;
Μπάρμπα, θείο
Πώς την αδελφή του πατέρα του;
Θειά, θεία
Πώς τον αδελφό και πώς την αδελφή της μητέρας του;
Το ίδιο με τα αδέλφια του πατέρα. Δεν υπήρχε διάκριση.
Πώς προσφωνούσαν οι θείοι τα ανήψια τους;
Τα έλεγαν ανήψα και τα προσφωνούσαν (ο) ανηψέ, (η) ανηψά
Πώς προσφωνούσαν οι γονείς το αγόρι τους και πώς το κορίτσι τους;
Δεν είχαν ιδιαίτερο όνομα. Ο γιος μου, η θυγατέρα μου
Υπήρχαν ειδικά ονόματα για τα πρωτότοκα παιδιά; Για τα υστερότοκα;
Ο πρωτογιός, η πρωτοθυγατέρα - στερνοπαίδι ή στερνοβύζι.
Πώς ονομάζοντν τα παιδιά απο άλλον πατέρα ή άλλη μητέρα;
Προγονοί
Πώς ονομάζονταν τα δίδυμα;
Αντζιμπραγά
Πώς προσφωνούσαν οι γονείς του γαμπρού τους γονείς της νύφης;
Συμπεθέρους
Πώς προσφωνούσε η νύφη τον πεθερό της;
Πατέρα, όταν του μιλούσε απευθείας
Πώς την πεθερά της;
Μητέρα, όταν της μιλούσε απευθείας
Πώς τον αδελφό και την αδελφή του άνδρα της;
Κουνιάδος (κλητική:κουνιάδε) - κουνιάδα
Πώς προσφωνούσε ο γαμπρός τον πεθερό του;
Πατέρα
Πώς την πεθερά του;
Μητέρα
Πώς τον αδελφό και την αδελφή της γυναίκας του;
Κουνιάδο - κουνιάδα
Πώς προσφωνούσε ο πεθερός το γαμπρό;
Χωρίς ιδιαίτερο όνομα. Καμιά φορά: γιε μου ή παιδί μου.
Πώς προσφωνούσε το γαμπρό η πεθερά;
Το ίδιο με τον πεθερό παραπάνω.
Πώς προσφωνούσαν το γαμπρό τα αδέλφια της νύφης;
Κουνιάδο
Πώς προσφωνούσαν τη νύφη οι αδελφοί του γαμπρού;
Κουνιάδα
Πώς προσφωνούσαν τη νύφη οι αδελφές του γαμπρού;
Κουνιάδες
Πώς προσφωνούσε ο σύζυγος τη σύζυγο και πώς αυτή τον άνδρα της;
Γυναίκα ή κερά. Αφέντη - αφεντικό
Πώς όριζαν τα βαφτιστικά ονόματα των παιδιών; (του παππού απο τον πατέρα;), ποιό στο πρώτο κορίτσι; Πώς διάλεγαν τα ονόματα των υπόλοιπων παιδιών της οικογένειας; Σε ποιες περιπτώσεις μπορούσε ο νονός να δώσει όποιο όνομα ήθελε ο ίδιος;
Συνήθως στο πρώτο αγόρι ή κορίτσι έδιναν το όνομα Μανώλης - Μαρία, εκτός και έλεγαν έτσι τον πατέρα ή τη μητέρα του παιδιού. Διαφορετικά στο πρώτο αγόρι έδιναν το όνομα του παππού απο τον πατέρα και στο πρώτο κορίτσι της γιαγιάς απο τη μητέρα. Στα υπόλοιπα παιδιά έδιναν τα ονόματα πάλι των παππούδων και των γιαγιάδων. Ο νονός πάντα μπορούσε να δώσει στο παιδί όποιο όνομα ήθελε. Συνήθως όμως συμβουλευόταν τους γονιούς του παιδιού.
Μπορείτε να περιγράψετε σε γενικές γραμμές πώς μοιράζονταν οι δουλειές ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες δηλαδή οι γυναίκες, εκτός απο τις δουλειές του σπιτιού και την ανατροφή των παιδιών, ποιές άλλες δουλειές έκαναν (π.χ κουβαλούσαν τα ξύλα, το νερ
Βοηθούσαν στο θέρος (θέριζαν), στο μάζεμα των αμυγδάλων, των χαρουπιών, στις ελιές, κουβαλούσαν νερό, φρόντιζαν τα ζώα, βοηθούσαν στο αλώνισμα, στο σκάψιμο.
Ποιες απο τις αγροτικές δουλειές έκαναν οι γυναίκες;
Βοηθούσαν στο θέρος, στις ελιές, στο μάζεμα αμυγδάλων, χαρουπιών και γενικά στη συγκομιδή των εισοδημάτων, στο αλώνισμα, στο σκάψιμο.
Ποιες απο τις δουλειές που είχαν σχέση με την κτηνοτροφία εκτελούσαν οι γυναίκες;
Τη φύλαξη των ζώων στη βοσκή, το άρμεγμα, το κούρεμα, το τάϊσμα.
Ποιες απο τις δουλειές που είχαν σχέση με την αλιεία εκτελούσαν οι γυναίκες;
Στις Πινές δεν ασχολούνταν με την αλιεία γιατί απέχουν κάπως απο τη θάλασσα. Στην Ελούντα που ανήκαν σε μια κοινότητα με τις Πινές οι γυναίκες έραβαν τα δίχτυα.
Αν στο χωριό υπήρχαν βιοτεχνίες περιγράψτε, αν είναι δυνατόν, ποια ήταν η συμμετοχή των γυναικών:
Στο χωριό υπήρχε οικιακή βιοτεχνία που κάλυπτε μόνο τις ανάγκες της οικογένειας. Δηλαδή ο καθένας έφτιαχνε μόνος του τις περισσότερες φορές ότι ήθελε. Οι γυναίκες π.χ ασχολούνταν με το ξάσιμο, κλώσιμο των μαλλιών, ύφαιναν μόνες τους κουβέρτες κλπ για τις ανάγκες του σπιτιού. Έραβαν τα είδη ρουχισμού, βοηθούσαν τους άνδρες στις δουλειές κλπ. Υπήρχαν βέβαια κτίστες, τσαγκάριδες, μαραγκοί, ράφτες κ.α που το κύριο επάγγελμά τους ήταν γεωργός. Επι πλέον ως επικουρικό επάγγελμα εξασκούσαν την τέχνη τους στις ελεύθερες ώρες, επειδή οι πελάτες ήταν πολύ λίγοι, αφού είπαμε ο καθένας κατασκεύαζε μόνος του ότι ήθελε.
Ποιες θεωρούσαν αποκλειστικά ανδρικές δουλειές;
Το όργωμα, ράβδισμα (ελιών, χαρουπιών, αμυγδάλων), τυροκόμημα, τα ξύλα, το φόρτωμα και κουβάλημα, καλλιέργεια λαχανικών στους κήπους.
Τα παιδιά απο ποια ηλικία άρχιζαν να βοηθούν στις δουλειές; Ποιες δουλειές ανέθεταν στα αγόρια και ποιες στα κορίτσια;
Απο πολύ μικρά 5-6 χρονών τα έστελναν πχ μαζί με το μεγαλύτερο παιδί στα ζώα ή τα έπερναν μαζί τους στο χωράφι και βοηθούσαν στο μάζεμα ή έκαναν διάφορα θελήματα. Αγόρια και κορίτσια έκαναν τις ίδιες δουλειές μόνο που τα κορίτσια επιπλέον βοηθούσαν και μέσα στο σπίτι. (Σκούπιζαν, άναβαν φωτιά, αμα μεγάλωναν μαγείρευαν κλπ)
Ποιες ήταν οι συνήθειες του τόπου σχετικά με τους γάμους; Τα παιδιά μιας οικογένειεας παντρεύονταν ανάλογα με την ηλικία τους ή έπρεπε πρώτα να παντρευτούν όλα τα κορίτσια και έπειτα τα αγόρια της οικογένειας;
Αν ήτα όλα κορίτσια ή όλα αγόρια παντρεύονταν κατά σειρά ηλικίας. Αν ήταν ανάμεικτα, ο μεγάλος γιος περίμενε να παντρευτεί πρώτα η αδελφή του. Γενικά δινόταν προτεραιότητα στα κορίτσια, εκτός πια αν η διαφορά ηλικίας του μεγάλου γιου απο τη μικρή ή τις μικρές κόρες ήταν πολύ μεγάλη, οπότε παντρευόταν ο γιος.
Ποια θεωρούσαν ως κανονική ηλικία γάμου για τις γυναίκες και ποια για τους άνδρες; Ήταν επιτρεπτό ή συνηθισμένο η γυναίκα να είναι μεγαλύτερη απο τον άνδρα;
Γύρω στα 20-25 για τις γυναίκες. Για τους άνδρες πάνω απο τα 25 αφού πρώτα στρατευτούν. Υπήρχαν βέβαια και εξαιρέσεις. Ήταν επιτρεπτό αλλά όχι συνηθισμένο.
Η συνήθεια ήταν ο γαμπρός και η νύφη να είναι απο το ίδιο χωριό; Αν όχι απο ποια χωριά διάλεγαν συνήθως τους γαμπρούς και απο ποια τις νύφες; Μπορείτε να τα ονοματίσετε;
Συνήθως και οι δύο ήταν απο το ίδιο χωριό. Αν όχι, φρόντιζαν απο τα κοντινά χωριά, αν ήταν δυνατόν να διαλέγουν τους γαμπρούς και τις νύφες χωρίς διάκριση. Αποφεύγανε τα μακρυά.
Που εγκαθίστατο το νέο ζευγάρι μετά το γάμο; στο πατρικό του γαμπρού; στο πατρικό της νύφης; σε κάποιο καινούριο σπίτι; αποτελούσε το σπίτι αυτό προίκα της νύφης;
Έμεναν σε καινούριο δικό τους σπίτι ανεξάρτητο απο τα πατρικά. Το σπίτι αυτό έπρεπε να το έχει ο γαμπρός. Γιατί παλιά αν δεν είχε σπίτι δικό του (όχι το πατρικό) δύσκολα του έδιναν νύφη. Τώρα συμβαίνει το αντίθετο και το σπίτι πρέπει να το έχει η νύφη.
Συνέβαινε μήπως όλα τα αγόρια μιας οικογένειας, όταν παντρεύονταν, να φέρνουν τις γυναίκες τους στο πατρικό τους; Τι γινόταν τότε; Ζούσαν όλοι μαζί, εργάζονταν, έτρωγαν μαζί, κοιμόνταν κάτω απο την ίδια στέγη;
Όχι. Ο καθένας πήγαινε σε χωριστό δικό του σπίτι και αποτελούσε χωριστή οικογένεια. Πολύ σπάνια και για λίγο διάστημα έμεναν μαζί, μέχρι να φτιάξουν το δικό τους.
Κρατούσαν τα αδέλφια την περιουσία αδιαίρετη;
Όχι. Εαν ένα παιδί παντρευόταν και τα άλλα του αδέλφια ήταν ακόμα μικρά, ο πατέρα του έδινε το μερίδιο που του αναλογούσε ως έγγυστα (υπολογισμένο), για να το δουλεύει. Όταν παντρεύονταν και τα άλλα παιδιά, μοίραζαν την περιουσία τελεσίδικα με συμβόλαια.
Πότε χώριζαν τα αδέλφια; Όταν πέθαινε ο πατέρας; Όταν γίνονται πολλοί και δεν τους χωρούσε πια το σπίτι; Ποιοι λόγοι μπορούσαν να επισπευσουν το χωρισμό των αδελφών;
Ενα - ένα τα παιδιά που παντρεύονταν χώριζαν και ήγαιναν σε δικό τους σπίτι. Καθένας έφτιαχνε δική του οικογένεια.
Όταν όλα τα παιδιά άνοιγαν δικό τους σπιτικό, ποιος παρέμενε στο πατρικό μαζί με τους γονείς; Ο μεγαλύτερος γιος; Η μεγαλύτερη κόρη; Ο μικρότερος γιος; Η μικρότερη κόρη; Οποιο παιδί θα διάλεγαν οι γονείς;
Καθένα παιδί έμενε και στο σπίτ του. Οι γονείς πάλι μέχρι που μπορούσαν έμεναν μόνοι στο δικό τους. Οταν πια γίνονταν πολύ γέροι και δεν μπορούσαν να συντηρηθούν, τους έπαιρναν τα παιδιά στο δικό τους σπίτι. Έμεναν σε κάθε παιδί ένα μήνα ή μια βδομάδα, ανάλογα με το πως είχαν συμφωνήσει. Το πατρικό σπίτι το έπαιρνε εκείνος στο μερίδιο του οποίου τύχαινε όταν μοίραζαν την περιουσία. Μόνο σε περίπτωση που ένα παιδί αγόρι ή κορίτσι δεν παντρευόταν, έμενε στο πατρικό σπίτι μαζί με τους γονείς και τους φρόντιζε συνήθως.
Σε ποιες περιπτώσεις μια οικογένεια έπαιρνε σώγαμπρο;
Δεν έπαιρνε μια οικογένεια ποτέ σώγαμπρο.
Πότε δυο άτομα δεν μπορούσαν, λόγω συγγένειας, να παντρευτούν μεταξύ τους; Υπήρξε ποτέ στο χωριό περίπτωση γάμου μεταξύ πρώτων εξαδέλφων; Αν ναι, ήταν εξαδέλφια απο πατέρα ή απο μητέρα;
Μπορούσαν να παντρευτούν μόνο απο δεύτερα ξαδέλφια και κάτω (τα δεύτερα δεν παντρεύονταν). Γάμος μεταξύ πρώτων εξαδέλφων όχι. Υπήρξε μόνο μια περίπτωσηπου 2αδέλφια παντρεύτηκαν, αλλά 2αδέλφια. Τότε όμως δεν τους έπαιρναν απο καλό μάτι οι άλλοι.
Για τα δεύτερα εξαδέλφια, αν ήθελαν να παντρευτούν, υπήρχε κώλυμα;
Ναι. Αλλά υπάρχουν περιπτώσεις, που παντρεύτηκαν δεύτερα εξαδέλφια.
Μήπως δύο άτομα δεν μπορούσαν να παντρευτούν αν είχαν κοινό επώνυμο;
Όχι. Παντεύονταν, αρκεί να μην είχαν μεγάλη συγγένεια.
Υπήρξαν παλαιότερα στο χωριό περιπτώσεις διαζυγίων; Αν ναι για ποιους κυρίως λόγους;
Πολύ σπάνια. Κυρίως για λόγους ασυμφωνίας.
Ποιος συνήθως στεφάνωνε το ζευγάρι; Ο νονός του γαμπρού ή ο νονός της νύφς;
Συνήθως ο νονός της νύφης και αν δεν ήταν δυνατόν ο νονός του γαμπρού. Βέβαια δεν ήταν υποχρεωτικό. Μπορούσε εξίσου και κάποιος άλλος.
Ποιος βάφτιζε το πρώτο και ποιοι τα υπόλοιπα παιδιά του ζευγαριού; Μήπως όλα τα παιδιά μιας οικογένειας είχαν τον ίδιο νονό;
Το πρώτο παιδί το βάφτιζε συνήθως αυτός που στεφάνωνε το ζευγάρι. Κάθε παιδί είχε ξεχωριστό νονό.
Στις περιπτώσεις που μια οικογένεια άλλαζε κουμπάρο ή ήθελε να βρει έναν καινούριο, προτιμούσαν να είναι κάποιος συγγενής ή φίλος ή κάποιος πλούσιος και κοινωνικά ανώτερος;
Και τα δυο μπορούσαν να συμβούν το ίδιο συχνά. Σε αρκετές περιπτώσει έβαζαν κουμπάρο φίλο ή συγγενή. Βέβαια φρόντιζαν να είναι και πλούσιος και κοινωνικά ανώτερος ή να μην έχει παιδιά. Εκείνο που φρόντιζαν περισσότερο ήταν να μην έχουν διαφορές μεταξύ τους δηλ τσακώματα κλπ γιατί μετά οι κουμπάροι δεν έπρεπε να έρθουν σε ρήξη.
Μεταξύ οικογενειών που συνδέονταν με κουμπαριά, επιτρεπόταν ή απαγορευόταν ο γάμος;
Συνήθως απαγορευόταν. Υπήρχαν και εξαιρέσεις καμιά φορά.
Δυο παιδιά που είχαν τον ίδιο νονό μπορούσαν ποτέ να παντρευτούν μεταξύ τους;
Αποφεύγανε. Δε θυμούνται καμιά τέτοια περίπτωση.
Σε ποιες περιπτώσεις δυο άνθρωποι αποφάσιζαν να γίνουν αδελφοποιτοί;
Δεν θυμούνται να είχαμε ποτέ στο χωριό αδελφοποιτούς.
Υπήρχε παλαιότερα στο χωριό ο θεσμός της προίκας;
Όχι. Δεν υπήρχε θεσμός της προίκας. Απλώς το κάθε παιδί είτε αγόρι, είτε κορίτσι ήταν, έπαιρνε το μερίδιο που του αναλογούσε. Σπάνια και σε ειδικές περιπτώσεις έπαιρνε ένα παιδί "πανωπροίκι" όπως λεγόταν δηλ παραπάνω μερίδιο απο το κανονικό.
Η προικοδοσία γινόταν προφορικά ή με προικοσύμφωνα; Πως ελέγοντο τα προικοσύμφωνα;
Το "πανωπροίκι" (παραπάνω μερίδιο απο το κανονικό) δινότανε με συμβόλαιο, γραπτά. Δεν υπήρχε ο όρος προικοσύμφωνο. Γραπτά, με συμβόλαιο δινότανε επίσης και το κανονικό μερίδιο, που αναλογούσε στο κάθε παιδί.
Μήπως εκτός απο τα προικοσύμφωνα γνωρίζετε να υπήρχε και κάποιο άλλο είδος γαμηλίων συμβολαίων;
Όχι
Ποιοι συνέτασσαν και ποιοι υπέγραφαν τα προικοσύμφωνα;
Δεν υπήχαν προκοσύμφωνα.
Εκτός απο τα είδη οικοσυσκευής και το ρουχισμό τι άλλο έπαιρνε συνήθως ένα κορίτσι ως προίκα; -Χρήματα; Πόσα περίπου;
Δεν ήταν απαραίτητο. Αν οι γονείς ήθελαν ή είχαν υποσχεθεί βοηθούσαν την κόρη τους ανάλογα με τα χρήματα που διέθεταν.
Σπίτι; Επιπλωμένο;
Δεν ήταν απαραίτητο. Το σπίτι συνήθως το είχε ο γαμπρός.
Που; Στο χωριό; Σε κάποια γειτονική πόλη;
Συνήθως στο χωριό.
Χωράφια;
Το μερίδιο που της αναλογούσε. Σπάνια θα έδιναν παραπάνω "πανωπροίκι" κι έπειτα απο συγκατάθεση και των άλλων παιδιών της οικογένειας.
Δέντρα; ζωα; καϊκια;
Τα δένδρα που υπήρχαν στα χωράφια. Απο ζώα έδιναν πρόβατα, κατσίκες, αγελάδες κλπ ώστε να κάμει μια ρχή η καινούρια οικογένεια.
Όλα τα κορίτσια μιας οικογένειας έπαιρναν την ίδια προίκα; Μήπως κάποιο απο αυτά (λ.χ η πρωτότοκη) έπαιρνε κατ έθιμο μεγαλύτερο μερίδιο;
Όχι. Όλα τα κορίτσια (και τα αγόρια) φρόντιζαν οι γονείς να παίρνουν ίσο κατά το δυνατόν μερίδιο. Καμιά φορά (ανάλογα πάντα με την περίπτωση) τα αγόρια κυρίως υποχωρούσαν με τη θέλησή τους και άφηναν κάτι παραπάνω στα κορίτσια για να το αποκαταστήσουν καλύτερα π.χ λίγο περισσότερο ύη κάπως καλύτερο χωράφι κλπ
Μήπως κάποιο απο τα κορίτσια της οικογένειας έπαιρνε προίκα ολόκληρη την πατρική περιουσία, ανεξάρτητας απο την ύπαρξη αλλων παιδιών, αγοριών ή κοριτσιών;
Όχι. Ποτέ
Μήπως η προίκα της μητέρας ( σπίτι, χρήματα ή άλλα αγαθα) μεταβιβαζόταν ως προίκα στις κόρες της; Στην περίπτωση αυτή, αν μια γυναίκα αποκτούσε μόνο γιους, σε ποιον μεταβιβαζόταν η προίκα της;
Όχι. Η περιουσία της μητέρας μεταβιβαζόταν σε όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια.
Εκτός απο τον πατέρα είχαν μήπως και οι αδελφοί υποχρέωση να συνεισφέρουν στην προίκιση των κοριτσιών της οικογένειας; Μήπως αυτό συνέβαινε μόνο στις περιπτώσεις θανάτου του πατέρα;
Όχι υποχρέωση. Εθελουσίως συνήθιζαν να βοηθούν τα κορίτσια, ώστε να αποκατασταθούν καλύτερα. Ακόμα περισσότερο σε περίπτωση θανάτου του πατέρα. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση τους επαινούσαν και τους εκτιμούσαν ιδιαίτερα στο χωριό.
Μια γυναίκα που έπαιρνε προίκα, είχε δικαίωμα να ζητήσει και κληρονομικό μερίδιο;
Μα δεν έπαιρνε προίκα καμιά γυναίκα. Έπερνε το μερίδιο που της αναλογούσε απο την όλη περιουσία των γονέων τους. Δηλ ο πατέρας και η μητέρα χώριζε την περιουσία του ο καθένας σε ίσα κατά το δυνατόν μερίδια έτσι ώστε όλα τα παιδιά να συμφωνούν οτι τα μερίδια ήταν ίδια μεταξύ τους. Έπειτα τραβούσαν κλήρους (λαχνούς) και ο καθένας έπαιρνε το μερίδιο που του τύχαινε. Αυτός ήταν ο πιο συνηθισμένος και πιο δίκαιος τρόπος μοιρασιάς της περιουσίας. Υπήρχαν σπάνια εξαιρέσεις. Περιπτώσεις δηλαδη που ο πατέρας π.χ έδινε στον πρωτογιό του ή το μοναχογιό του μεγαλύτερο μερίδιο. Αυτό όμως ο κόσμος δεν το θεωρούσε δίκαιο, σωστό.
Αν μια παντρεμένη γυναίκα πέθαινε άτεκνη, η προίκα της επιστρεφόταν στην οικογένειά της ή παρέμενε στον άνδρα της;
Το μισό μερίδιο απο την περιουσία της γυναίκας το έπαιρνε ο άνδρας της και ονομαζόταν "ανδρομοίρι". Το άλλο μισό το μοιράζονταν οι συγγενείς της δηλαδη τα αδέλφια της ή τα ανήψια της. Εκτός αν η γυναίκα έκανε τη διαθήκη της πρίν πεθάνει, οπότε άφηνε την περιουσία της όπου ήθελε.
Μήπως στα μέρη σας υπήρχε η συνήθεια ο γαμπρός να δίνει ζώα ή αλλά πράγματα στον πεθερό πρίν απο το γάμο; Πως λεγόταν η προσφορά αυτή;
Όχι
Πως γινόταν η μεταβίβαση της πατρικής περιουσίας στα αγόρια της οικογένειας; Πότε, με άλλα λόγια, τα αγόρια της οικογένειας έπαιρναν το μερίδιο που τους αναλογούσε; Κατά τη στιγμή του γάμου τους; Υστερα απο το θάνατο του πατέρα; Ύστερα απο το θάνατο και τ
Όταν παντρευόταν ένα αγόρι (ή κορίτσι) της οικογένειας και τα άλλα παιδιά της οικογένειας ήταν πολύ μικρά, οι γονείς του δίνανε ως έγγιστα το ανάλογο μερίδιο για να το εκμεταλλεύεται. Την υπόλοιπη περιουσία την κρατούσαν οι γονείς για να τη δουλεύουν και να συντηρούν την υπόλοιπη οικογένεια. Όταν γονείς και παιδιά αποφάσιζαν για διάφορους λογους (πχ γιατί παντρεύονταν και άλλα παιδιά) οτι έπρεπε να μοιραστεί σε όλους η περιουσία, τελεσίδικα, τη χώριζαν σε ίσα κτά το δυνατόν μερίδια και μετά τραβούσαν κλήρους (λαχνούς) και καθένας έπαιρνε το μερίδιο που του αναλογούσε, με συμβόλαιο γραπτό. Έτσι το αρχικό μερίδιο που είπαμε παραπάνω δεν ήταν οριστικό, σταθερό. Την περιουσία λοιπόν οι γονείς τη μοίραζαν όποτε ήθελαν αυτοί, ύστερα απο συνενόηση με τα παιδιά τους συνήθως όταν παντρεύονταν τα παιδιά. Δεν την έδιναν όλη την περιουσία. Ένα μέρος το κρατούσαν "γεροντομοίρι" για να συντηρούνται οι ίδιοι, όταν μείνουν μόνοι ή όταν ήταν πια ανήμποροι να δουλέψουν και να ζήσουν τον εαυτό τους.
Ολα τα αγόρια της οικογένειας κληρονομούσαν ίσα μερίδια ή μήπως κάποιο απο αυτά, π.χ ο πρωτότοκος ή ο υστερότοκος κληρονομούσε μεγαλύτερο μερίδιο της πατρικής περιουσίας;
Όλοι έπαιρναν ίσο μερίδιο.
Το μερίδιο που έπαιρναν τα κορίτσια της οικογένειας (είτε ως προίκα είτε ως κληρονομική μερίδα) ήταν ίσο, μικρότερο ή μεγαλύτερο απο το μερίδιο που έπαιρναν τα αγόρια;
Ίσο μερίδιο έπαιρναν αγόρια και κορίτσια.
Η μεταβίβαση της περιουσίας γινόταν συνήθως προφορικά ή με διαθήκη;
Με διαθήκη, με γραπτό συμβόλαιο.
Μήπως το μοίρασμα της κληρονομιάς γινόταν με λαχνό; Σε ποιες περιπτώσεις ίσχυε αυτός ο τρόπς και μεταξύ ποιων συγγενών γινόταν το μοίρασμα;
Η περιουσία μοιραζόταν σε ίσα κατα το δυνατό μέρη, ανάμεσα στα αδέλφια και μετά τραβούσαν λαχνούς (ή κλήρους). Έτσι καθένας έπαιρνε το μερίδιο που του τύχαινε. Πάντα ίσχυε αυτός ο τρόπος γιατί τον θεωρούσαν πιο δίκαιο, πιο άμερόληπτο. Το μοίρασμα γινόταν ανάμεσα στα αδέλφια αγόρια και κορίτσια. Διαλεγός δεν έμπαινε κανείς.
Αν πέθαινε πρώτα ο σύζυγος, τι μερίδιο της περιουσίας αναλογούσε στη γυναίκα, στην περίπτωση που υπήρχαν παιδιά απο το γάμο;
Αν υπήρχαν παιδιά, η γυναίκα λογαριαζόταν κι αυτή σαν παιδί και έπαιρνε το μερίδιο που της αναλογούσε. Αν είχαν π.χ δυο παιδιά η γυναίκα έπαιρνε το 1/3. Αν είχαν 3 έπαιρνε το 1/4 κ.ο.κ.
Αν δεν υπήρχαν παιδιά, εκτός απο τη γυναίκα, ποιοι άλλοι είχαν κληρονομικά δικαιώματα και σε ποιες περιπτώσεις;
Αν δεν υπήρχαν παιδιά, η γυναίκα έπαιρνε το μισό της περιουσίας, το "γυναικομοίρι". Το άλλο μισό το μοιράζονταν οι συγγενείς του άνδρα δηλ τα αδέλφια του ή τα ανήψια του.
Αν κάποιος αποκτούσε μόνο κόρες, όταν πέθαινε τον κληρονομούσαν οι κόρες του ή οι αδελφοί του;
Τον κληρονομούσαν οι κόρες του.
Ένα παιδί μπορούσε να κληρονομήσει τον αδελφό του πατέρα του, στην περίπτωση που αυτός δεν είχε παιδιά; Συνέβαινε το ίδιο και με τον αδελφό της μητέρας του;
Κανονικά τον κληρονομούσε ο ίδιος ο αδελφός του ή η αδελφή του. Αν είχαν πεθάνει, τότε τον κληρονομούσαν τα παιδιά τους δηλαδή τα ανήψια του άνδρα που πέθαινε χωρίς παιδιά. Το ίδιο συνέβαινε και μετον αδελφό της μητέρας του.
Σε ποιες περιπτώσεις ένα ζευγάρι αποφάσιζε να υιοθετήσει ένα παιδί; Αν δεν είχε καθόλου πιαδιά ή αν είχε μόνο κορίτσια;
Ουδέν είχε καθόλου παιδιά
Ποια παιδιά προτιμούσαν σ αυτές τις περιπτώσεις; Παιδιά αδελφών; Μακρινών συγγενών; ορφανά;
Συνήθως προτιμούσαν παιδιά αδελφών αν τα άφηναν οι γονείς τους. Γενικά συγγενών τους παιδιά που ονομάζονταν "ανεθρευτοί", αλλά βέβαια και ορφανά καμιά φορά.
Τι κληρονομικά δικαιώματα είχε ένα υιοθετημένο παιδί;
Τα ίδια δικαιώματα που είχε και ένα δικό τους παιδί (όχι υιοθετημένο).
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
