Look inside pdfἀκμὴ
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀκμὴ
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Θηλυκό
Τυπολογία
ἀκμὴ ἡ, λόγ. κοιν. καὶ δημῶδ. Πόντ. (Κερασ. Οἰν.) ἀχμὴ Πόντ. (᾿Αμισ. Σάντ.) ἀτμὴ Κύπρ. ἀκιμὴ Πελοπν. (Λακων.)
Χρονολόγηση
Αρχαίο
Ετυμολογία
Τὸ ἀρχ. οὐσ. ἀκμή. Διὰ τὸν τύπ. ἀκιμὴ πβ. ἀτμὸς - ἀτιμός, καπνὸς – καπινὸς κττ., ἐν οἷς πρόκειται ἀνάπτυξις συνοδίτου φθόγγου ι.
Σημασιολογία
1) Ἡ τελεία ὡριμότης πράγματός τινος ἢ καταστάσεως, τὸ ἄκρον ὅριον, εἰς ὃ δύναταί τι νὰ ἐξελιχθῇ ἔνθ᾽ ἀν.: Ἡ ἀκμὴ τῆς ἡλικίας - τοῦ θὲρους - τοῦ χειμῶνος κττ. Ἦτο κιˬ αὐτὸς μιˬὰ φορὰ εἰς τὴν ἀκμήν του, μὰ τώρᾳ ἐξέπεσε σύνηθ. Αὐτὸς εἶναι ᾿ς τὴν ἀκιμή του (εὐτυχεῖ, εὐημερεῖ) Λάκων. Ὅλα τὰ πράματα ἔχουν τὴν ἀκμήν τους Χίος ᾽Απάνου ᾿ς τὴν ἀκμήν ἀτου ἔνι Οἰν. 2) Τὸ χρονικὸν σημεῖον τῆς ὡριμότητος, τῆς καταλληλότητος Θρᾴκ. (Περίστασ.) Ποντ. (Κερασ.): Ἔρθεν ἡ ἀκμὴν νὰ γίνταν τὰ σταφύλ Κερασ. Ἦρθε ἀκμὴ νὰ μοιραστοῦμε Θρᾴκ. Ἔρθεν τὸ κορίτσι μ᾽ ᾽ς σὴν ἀκμὴν ν᾿ ἀντρίζῃ (δηλ. εἰς ἠλικίαν γάμου) Κερασ. Ἀπάνω ᾿ς σὴν ἀκμὴν ἔρθες αὐτόθ. Ἡ σημ. καὶ ἀρχ. Πβ. Σοφ. Ἡλέκτρ. 22 «οὐκέτ᾽ ὀκνεῖν καιρός, ἀλλ’ ἔργων ἀκμὴ». β) Κατάλληλος περίστασις, εὐκαιρία Πόντ. (Σάντ.) 3) Ἡ μεγίστη ὀξύτης, κρισιμότης, κρίσιμος στιγμή, κίνδυνος πολλαχ. καὶ Πόντ. (᾿Αμισ. Κερασ.): Τὸ ἔργον - ἡ δουλεία ἔρθεν ᾽ς σὴν ἀχμὴν ἀθες (ἡ πρᾶξις ἔφθασεν εἰς τὸ κρίσιμον αὐτῆς σημεῖον, ὥστε νὰ λάβῃ ὡρισμένην τροπὴν) ’Αμισ. ’Σ σὸ ποῖον ἀκμὴν ἔρθα! Κερασ. Ἦρθε ’ς τὴν ἀκμὴ νὰ πεθάνῃ (ὀλίγον ἔλειψε κτλ.) Σῦρ. ᾿Επῆα σὲ ἀκμὴ νὰ πεθάνω Μύκ. Ἐσὺ μᾶς ἔφερες σὲ τέτο͜ια ἀκμὴ Θράκ. (Ἠρακλίτσ. Λούπιδ.) || Φρ. Ἦρθε ᾿ς τὴν ἀκμή του (ἐπὶ ἑτοιμαθανάτου) Λάκων. Ἔρθεν ᾿ς σὴν ἀκμὴν (συνών. τῇ προηγουμένῃ) Κερασ. Ἡ χρῆσις καὶ ἀρχ. Πβ. Εὐρ. Φοίνισσ. 1081 «ἦλθον. . . ἀκμήν γ’ ἐπ᾿ αὐτήν». || ᾎσμ. Εἰς τὴν ἀκμὴν ποῦ μ’ ἔφερες σκέψου καὶ συλλοΐσου, ἄ δὲ φοβᾶσαι τὸ θεό, τὰ νεˬᾶτα μου λυπήσου Α.Ρουμελ. (Σωζόπ.) - Ποίημ. Μαυριασμένη ὥρα, παράδικη στιμὴ ποῦ μ’ ἔκαμες νὰ φέρω τὸ φῶς μου ᾽ς τὴν ἀκμὴ ΘΓρυπάρ. Βοσκοπ. 45. Πβ. ἀρχ. «ἐπὶ ξυροῦ ἀκμῆς».
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
