Look inside pdfἀνάγω
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀνάγω
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ρήμα
Τυπολογία
ἀνάγω ἀμάρτ. ἀνάγου Λέσβ. ἀνάζω Ζάκ. Πελοπν. (Καρδαμ. Λακων. Μάν. Ὀλυμπ.) Μετοχ. ἀναοῦσα Πελοπν. (Καρδαμ. Λακων. Μάν.)‐ (Ἀθηνᾶ 37(1925) 184) ’ναοῦσα Παρ.
Ετυμολογία
Τὸ ἀρχ. ἀνάγω=ἐγείρω, σηκώνω. Διὰ τὸν καταβιβασμὸν τοῦ τόνου εἰς τὴν μετοχ. ἀναοῦσα ἰδ. ΓΧατζιδ. ΜΝΕ 2.121.
Σημασιολογία
Α) Μετβ. 1) ’Εγείρω, ὑψώνω τὴν χεῖρα απειλητικῶς Πελοπν. (Μαν Ὀλυμπ.): Ἄναξε τὸ χέρι σου καὶ βλέπουμε! (ἀπειλὴ πρὸς τὸν ἀπειλοῦντα ὅτι θὰ κτυπήσῃ) Μάν. Καὶ κατὰ παράλειψιν τοῦ ἀντικ.: Σὲ πο͜ιόν νομίζεις ὅτι ἀνάζεις; εἶναι κοντὸ τὸ χέρι σου νὰ βαρέσῃ ἐμένα! Ὀλυμπ. Ἄναξε νὰ τόνε βαρέσῃ μὲ τὸ ξύλο Μάν. Άπάνω π’ ἄναξε γιὰ νὰ μὲ βαρέσῃ τοῦ χώνω δυˬό γουστουκεˬὲς ᾿Ολυμπ. Σὺ ν’ ἀνάζῃς κ’ ἐκείνη νὰ κρούῃ ἢ νὰ βαρᾷ (φρ. ἀστεία λεγομένη ὑπὸ τοῦ πενθεροῦ πρὸς τὸν γαμβρόν, ὅταν τοῦ παραδίδῃ τὴν νύμφην) Μάν Πβ. ἀναζερβίζω. β)Προσποιοῦμαι ὅτι θὰ χτυπήσω, ἀπειλῶ Πελοπν.(Μάν.): Ἀνάζω τό σκυλλὶ μὲ τὸ ξύλο. 2) Μετακινῶ τι πρὸς τὰ ἐμπρὸς Πελοπν. (Μάν): ᾿Ανάζω τὸ σύνορο. 3) Αὐξάνω, μεγαλώνω τι Πελοπν. (Μαν) Θὰ ἀνάξω τὸ σπίτι μου. Β) ᾿Αμτβ. 1) Προσπαθῶ νά σηκωθῶ Πελοπν.(Μάν.): Τί ἀνάζεις τόσες φορὲς καὶ δὲ σηκώνεσαι; 2) Κινοῦμαι, παρέχω σημεῖα ζωῆς Ζακ. Λέσβ. Πελοπν. (Μαν.):Δὲν ἀνάζει Μάν. Οὔτε μιλεῖ οὔτε ἀνάζει Ζάκ. ‖ Φρ. Ψ’χὴ δὲν ἀνάγ᾽ (οὐδεὶς φαίνεται) Λεσβ. Συνών. σαλεύω. 3) Ὑπερβάλλω εἰς ἀγώνισμα, ὑπερτερῶ Πελοπν. (Καρδαμ. Λακων. Μαν) Ξαναπήδηξα κιˬ ἄναξα ἕνα χνάρι Λακων. Ρίχνω τό λιθάρι καὶ σιγὰ σιγὰ ἀνάζω αὐτόθ. 4) Αὐξάνομαι Πελοπν. (Μαν) : Ἡ μέρα ἀπὸ τ’ ἁγιˬ-’Αντρεˬὸς ἀνάζει. Τὰ πρόβατα ἀνάζουν (παράγουν περισσοτέραν ποσότητα γάλακτος). Ἡ μετοχ. ὡς οὐσ. 1) Πηγὴ (ὡς ἀνάγουσα τὸ ὕδωρ, ἀναβρύουσα) Παρ. Συνων ἰδ. ἐν λ. ἀναβάλλουσα. 2) ᾿Ανωφέρεια, ἐν τῇ μεταφ. φρ. : Ὁ ἄρρωστος πάει πότε τὴν ἀναοῦσα καὶ πότε τὴν καταοῦσα (πότε καλυτερεύει, πότε χειροτερεύει. Συνών. φρ. πάει πότε τὸν ἀνήφορο, πότε τὸν κατήφορο) Πελοπν. (Καρδαμ.)
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
