Look inside pdfἀρματωλὸς
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀρματωλὸς
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Αρσενικό
Τυπολογία
ἀρματωλὸς ὁ, πολλαχ. ἀρματουλός βόρ. ἰδιώμ.
Ετυμολογία
᾿Εκ συμφύρ. τῶν οὐσ. ἄρματα καὶ ἁμαρτωλός. ᾿Ιδ. ΓΧατζιδ. ΜΝΕ 2,502 καὶ ἐν Ἀθηνᾷ 9 (1894) 143 καὶ ἐν Λεξικογρ. Ἀρχ. 6 (1923) 18 καὶ ἌνθΠαπαδόπ. ἐν Ἀθηνᾷ 44 (1932) 12 ὑποσημείωσ. 1. Κατὰ ΜΦιλήντ. Γλωσσογν. 1,9 κἑξ. ἐκ τοῦ ἀρματολόγος.
Σημασιολογία
1) Ὁ κατὰ τοὺς χρόνους τῆς τουρκοκρατίας λαμβάνων παρὰ τῆς κυβερνήσεως τὸ ἀξίωμα νὰ φροντίζῃ διὰ τὴν τήρησιν τῆς εἰρήνης καὶ ἀσφαλείας ὡρισμένης περιφερείας πρὸ πάντων τῶν ὀρεινῶν Ἑλληνικῶν χωρῶν, ὅπου ἡ πρὸς τὴν τῶν κατακτητῶν ἀρχὴν ἀντίστασις ἐξεδηλοῦτο διὰ τῆς αὐθαιρεσίας καὶ τοῦ λῃστρικοῦ βίου τῶν κλεφτῶν. Πολλοὶ ἐκ τούτων συνθηκολογοῦντες πρὸς τοὺς Τούρκους οἱ ὁποῖοι ἠναγκάζοντο νὰ παράσχουν εἰς αὐτοὺς πολλὰ προνόμια, μεθίσταντο εἰς τὴν τάξιν τῶν ἀρματωλῶν (ἡ λ. ἀπαρχαιωθεῖσα σώζεται μόνον εἴς τινας φρ. καὶ δημοτικὰ ᾄσμ.): Φρ. Νὰ σοῦ γένῃ ἀρματωλός καὶ καπετάνιˬος καὶ νὰ τοῦ βγάλουν καὶ τραγούδιˬα! (εὐχὴ ἐπὶ υἱοῦ) Ἑστία 23,421. Κλέφτ’ ἀρματουλοὶ (παιδιὰ καθ’ ἣν οἱ κλέφτες καὶ ἀρματωλοὶ ἀποτελοῦν ἰδίαν ὁμάδα ὑπὸ ἕνα ἀρχηγὸν καὶ συνάπτουν μάχην πρὸς τὴν ἀντίπαλον ὁμάδα παριστῶσαν τὸν Τουρκικὸν στρατὸν) Μακεδ. (Καστορ.) Ἀρματωλοὶ καὶ κλέφτες (παιδιὰ καθ’ ἣν ἐκ τῶν δύο ἀντιπάλων ὁμάδων ἡ μία παριστᾷ στρατιώτας, ἡ δὲ ἑτέρα κλέφτες, οἱ ὁποῖοι συλλαμβανόμενοι ὑπὸ τῶν καταδιωκόντων αὐτοὺς στρατιωτῶν προσάγονται εἰς τὴν μάνναν καὶ δέχονται ἐπὶ τῆς παλάμης ραβδισμοὺς ἰσαρίθμους πρὸς τὰ κλαπέντα ἀντικείμενα) Πελοπν. (Κυνουρ.) || Ἂσμ. Σαράντα χρόνους ἔκανα ἀρματωλὸς καὶ κλέφτης Ἤπ. Ἔ’ ἀδιρφὸν μικρότιρουν, ἀρματουλὸν κὶ κλέφτην Μακεδ. (Σιάτ.) Ἔχω ἀδέρφιˬα ἀρματωλούς, πρῶτα ξαδέρφιˬα κλέφτες Μακεδ. (Φλόρ.) Ἡ λ. ὑπὸ τὸν τύπ. τ᾿ Ἀρματωλοῦ τοπων. Θεσσ. (Μηλ.) 2) Χωροφύλαξ Μακεδ. (Κοζ.): Οὑ δεῖνα ἔγινιν ἀρματουλὸς κὶ θάρισιν πῶς ἔγινι βασιλεάς. Πιριφανεύτ᾿κις ποῦ ἔγινις ἀρματουλός!
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
