Look inside pdfγουρουνίτσα
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
γουρουνίτσα
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Θηλυκό
Τυπολογία
γουρουνίτσα ἡ, πολλαχ. γ᾽ρουνίτσα Πελοπν. (Κάμπος Λακων. Μαντίν. Σαηδόν.) γουρ᾽νίτσα Ἤπ. (Ξηροβούν.) Πελοπν. (Αἴγ. Βερεστ. Καρδαμ. Κλειτορ. Μαντίν.) Στερελλ. (Λαμ. Ναύπακτ.)
Ετυμολογία
Ἐκ τοῦ οὐσ. γουρούνα καὶ τῆς παραγωγ. καταλ. -ίτσα.
Σημασιολογία
1) Ἡ μικρὰ θήλεια χοῖρος Πελοπν. (Γαργαλ. Γορτυν. Κάμπος Λακων. Κίτ. Κοπαν. Μάν. Μεσσην. Σαηδόν. Τριφυλ. κ.ἀ.): Ὁ μυλωνᾶς εἶχε μιˬὰ γ᾽ρουνίτσα τσαἰ τὴν ἔσφαξε Κάμπος Λακων. Ἡ γουρουνίτσα μου πάνου ᾽ς τοὺς ἕξι μήνους βγῆκε μὲ παιδιˬὰ (ἐγέννησε, ὅταν εἶχε ἡλικίαν ἐπτὰ μηνῶν) Γαργαλ. Φέρε λιγάκιˬα χόρτα νὰ φάῃ ἡ γουρουνίτσα Μάν. || Φρ. Ἡ ἀρναδίτσα τέσσερους κ᾽ ἡ γουρουνίτσα πέντε κ᾽ ἐγὼ ἡ καλὴ νοικοκυρὰ ἑξῆντα πέντε ἡμέρες (ὑποτίθεται ὅτι τὰ λέγει αὐτὰ ἡ γάττα ὡς πρὸς τὴν χρόνον τῆς κυήσεως) Πελοπν. || Αἰνίγμ. Γουρουνίτσα gαστρωμένη | ᾽ς τὴ σπηλίτσα πάει καὶ bαίνει (τὸ πλῆρες φαγητοῦ κοχλιάριον καὶ τὸ στόμα) Μεσσην. Γουρουνίτσα gαστρωμένη | κιˬ ἀπὸ τὸ λαιμὸ δεμένη (ἡ ἄτρακτος) αὐτόθ. Συνών. γουρουνοπούλα, μπουζοπούλα. 2) Τὸ ζῷον Γλομερὶς τῆς οἰκογ. τῶν Μυριαπόδων (Millipedi) Ἤπ. (Ξηροβούν.) Πελοπν. (Βερεστ. Δίβρ. Γαργαλ. Τριφυλ. Φιγάλ. κ.ἀ.): Οἱ γουρουνίτσες δὲν ἀφίνουν τίποτα νὰ φυτρώσῃ ᾽ς τὸν κῆπο Γαργαλ. Συνών. γουρουνάκι 2, γουρούνι 4, γουρουνίδα 1, γουρουνομπούμπαρο, γρουτζέλι, μαμμουρίδα, προβατῖνα. 3) Τὸ θαλάσσιον ὅστρεον Κόγχη τῆς Ἀφροδίτης (Concha venerea) τῆς οἰκογ. τῶν Ἀφροδιτιδῶν (Veneridae), ἡ χοιρίνη τῶν Ἀρχαίων Πελοπν. (Καρδαμ. Οἴτυλ.) Συνών. βασκαντῆρα 2, βασκαντούρα, γουρούνα 5, γουρουναδέλα, γουρουνάκι 4, γουρουνακίδα, κλάστρα, μαρίτσα, ματοπιˬάστρα, σβυρνιˬά, τζερμπουτζίκι. 4) Τὸ φυτὸν Ἑλμινθία ἡ ἐχινοειδὴς (Helmithia ἢ Picris echinoides) τῆς Οἰκογ. τῶν Συνθέτων (Compositae) Πελοπν. (Κλειτορ. Μεσσην.) Συνών. ἀγριοζοχός, γουρουνάκι 11γ, μπαμπακιˬά, χοιροβότανο, χοιρολαίμι, χοιρόχορτο. 5) Τὸ φυτὸν Κυκλάμινον τὸ νεαπολιτανικὸν (Cyclamen neapolitanum) τῆς οἰκογ. τῶν Ἡρανθιδῶν ἢ Πριμουλιδῶν (Primulaceae) Πελοπν. (Γορτυν. Λακων.) Συνών. εἰς λ. γουρουνίδα 2. 6) Τεμάχιον ξύλου σφαιρικοῦ χρησιμοποιούμενον εἰς τὴν ὁμώνυμον παιδιὰν γουρουνίτσα Πελοπν. (Βέρβ. Δυρράχ. Κοπαν. Κυνουρ. Μαντίν. Σκορτσιν.) Συνών. γουρούνα 8. 7) Εἶδος παιδιᾶς (βλ. γουρούνι 10) Κεφαλλ. Πελοπν. (Αἴγ. Ἀρκαδ. Ἄρν. Βασαρ. Βέρβ. Βερεστ. Γαργαλ. Δυρράχ. Ζελίν. Καλάβρυτ. Κερπιν. Κλειτορ. Κοπαν. Κορινθ. Κυνουρ. Λακων. Λάλ. Μάν. Μεσσην. Σκορτσιν. Στεμνίτσ. Συκιὰ Λακων. Τριφυλ.) Στερελλ. (Λαμ. Ναύπακτ.) 8) Ἑτέρα παιδιὰ παιζομένη ὡς ἑξῆς: Εἷς τῶν παικτῶν γίνεται μάννα, ἡ ὁποία, ἐγκλείουσα ἐντὸς τῶν δύο προτεταμένων παλαμῶν της ἕν χαλίκων, περιέρχεται τούς κύκλῳ ἱσταμένους παίκτας, ἔχοντας ὁμοίως ἐγκλείστους καὶ προτεταμένας τὰς παλάμας, καὶ ἐμβάλλει κρυφίως ἐντὸς τῶν παλαμῶν, ἑνὸς ἐξ αὐτῶν, συνήθως τοῦ μᾶλλον εὐνοουμένου, τὸ χαλίκιον. Ἐξακολουθεῖ ὅμως νὰ περιφέρῃ τὰς παλάμας κλειστὰς καὶ εἰς τοὺς ἄλλους πρὸς ἐξαπάτησίν των, ἵνα ὁ λαβὼν τὸ χαλίκιον, ἀπασχολουμένων τῶν λοιπῶν, εὕρῃ τὴν κατάλληλον περίστασιν καὶ φύγῃ ἐκ τοῦ κύκλου χωρὶς νὰ τὸν ἐννοήσουν, διότι, ἂν κατορθώσῃ νὰ τὸν ἐγγίσῃ τις διὰ τῆς χειρός, ὀφείλει νὰ ἐπιστρέψῃ τὸ χαλίκιον εἰς τὴν μάνναν, διὰ νὰ ἀρχίση ἐκ νέου ἡ διαδικασία τῆς παιδιᾶς. Ὁ κατορθώνων ὅμως νὰ διαφύγῃ ὀνομάζεται γουρουνίτσα καὶ ἵσταται μακράν. Ἀκολούθως ἡ μάννα μυστικῶς προτρέπει ἕνα ἕκαστον τῶν λοιπῶν νὰ λάβῃ οἱονδήποτε ὄνομα θέλει, εἴτε δένδρου εἴτε καρποῦ εἴτε ἄλλου ἀντικειμένου, λαμβάνει δὲ καὶ αὐτὴ ἓν ὄνομα. Τούτου γενομένου καλεῖ τὴν γουρουνίτσαν νὰ προσέλθῃ, διότι ἦλθεν ἡ μάννα της καὶ ἔφερεν εἰς αὐτὴν πολλὰ καλά. Τότε ἡ γουρουνίτσα καλεῖ ἔνα οἱονδήποτε, ἐκφέρουσα ψευδώνυμον, καὶ ἐὰν μὲν τὸ ὄνομα τύχῃ νὰ εἶναι τῆς μάννας, πηγαίνει πρὸς αὐτὴν, ἐὰν ὅμως εἶναί τινος τῶν παικτῶν, ὀφείλει οὗτος νὰ σπεύσῃ πρὸς τὴν γουρουνίτσαν καὶ νὰ τὴν φέρῃ ἐπὶ τῶν ὤμων εἰς τὴν μάνναν εἰς τὴν ὁποίαν παραδίδει τὸ χαλίκων. Οὕτω δὲ ἐπαναλαμβάνεται ἐξ ἀρχῆς ἡ παιδιὰ Πελοπν. (Γορτυν. Μαντίν.) Ἡ λ. καὶ ὡς τοπων. ὑπὸ τοὺς τύπ. Γουρουνίτσα Πελοπν. (Ἀρκαδ.) Γουρουνίτσες Πελοπν. (Ὀλυμπ.)
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
