Look inside pdfγλυκάδα
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
γλυκάδα
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Θηλυκό
Τυπολογία
γλυκάδα ἡ, σύνηθ. καὶ Πόντ. (Ἀμισ. Κερασ. Σάντ. Τραπ.) γ᾿κάδα Πάρ. (Λεῦκ.) γλυτάδα Καλαβρ. (Μπόβ.) γλυτζιˬάδα Καλαβρ. γλυτσιˬάdα Καλάβρ. (Μπόβ.) γλυκάα Κάρπ. Κάσ. γλυκὰ Ρόδ.
Ετυμολογία
Τὸ Βυζαντ. οὐσ. γλυκάδα. Βλ. Περὶ γέροντ. στ. 45 (ἔκδ. Wagner σ. 107) «τῆς ἐρωτιᾶς τὴν δύναμιν πὄγεμε τὴν γλυκάδα». Ὁ σχηματισμὸς κατὰ τὸ σχῆμα πικρὸς - πικράδα, θολὸς - θολάδα κ.τ.τ.
Σημασιολογία
Α) Κυριολ., ἡ εὐχαρίστησις ἡ προκαλουμένη ἐκ τῆς γεύσεως γλυκοῦ ἐδωδίμου ἤ ποτοῦ, ἡ ἡδύτης σύνηθ. καὶ Καλαβρ. (Μπόβ. κ.ἀ.) Πόντ. (Ἀμισ. Κερασ. Σάντ. Τραπ.): Ἡ γλυκάδα τῆς ζάχαρης - τοῦ μήλου - τοῦ σύκου σύνηθ. Ἔχει γλυκάδα τοῦτο δὰ τὸ σῦκο Σίφν. Σὶ λιγώ᾿ ἀπ᾿ τ᾿ γλυκάδα τ᾿ bουλλὴ τοὺ πιτ᾿μέζ᾿ Μακεδ. (Ρουμλ.) Τὸ κρασὶ δὲν ἔγινε ἀκόμη, ἔχει λιγούλα γλυκάδα Πελοπν. (Λακεδ.) Τὰ σῦκα ἀε εῖν᾿ dὸ χωράφι ἔχουσιμ-μίαν ἄd-dη γλυκάδα Καλαβρ. (Γαλλικ.) Ἔμ-μορφον γλυκάδαν ἔ᾿ ἡ ζάχαρ᾿ Τραπ. Ἐπῆρεν πολλὰ γλυκάδαν (ᾐσθάνθη μεγάλην γλυκύτητα ἐκ τῆς γεύσεως) Κερασ. Μέλι μὲ τὶς γλυκάδες Σῦρ. (Ἑρμούπ.) Νὰ ἔχετε τὴ γλυκάδα του! (εὐχὴ) Πελοπν. (Κάμπος Λακων.) κ.ἀ. Ἤφαέτ-το ὅλοτ-τὸ μέλι, π-ποὺ νὰ πάρῃ τὴ γλυκάα τ-του πικράα (ἀρὰ) Κάρπ. || ᾌσμ. Ἔχεις παλιˬοῦ κρασιˬοῦ θωριˬὰ τσαὶ νιˬοῦ μελιˬοῦ γλυκάα, ἔχεις τσαὶ ᾿ς τὸ κορμάτσι σου περίσσιˬα νοστιμάα Κάρπ. Κάσ. Ζαχαροζυμωμένη μου, μέλι μὲ τὴ γλυκάδα Μεγίστ. || Ποίημ. Νὰ βλέπω τὰ ξανθὰ μαλλιˬὰ καὶ τὰ δροσᾶτα χείλη, πὄχουν τοῦ ρόδου τὴ βαφὴ, τοῦ μήλου τὴ γλυκάδα Γ. Τερτσέτ. εἰς Ἀνθολ. Η. Ἀποστολίδ., 465. Ἡ σημ. καὶ εἰς Δουκ. Συνών. γλύκα Α1. Β) Μεταφ. 1) Ἡ ἔκ τινος ἀσχολίας ἤ ἀκούσματος τέρψις, εὐχαρίστησις σύνηθ.: Ἡ γλυκάδα τῆς φωνῆς - τοῦ ὕπνου - τῆς δουλε͜ιᾶς - τοῦ νεροῦ πολλαχ. Ἐγάλλιˬασεν ᾿ποὺ τὲς γλυκάδες τῆς φωνῆς του Κύπρ. Ἄρχισι τ᾿ ἀηδό᾿ κὶ κιλαηˬδοῦσι μὶ τόσ’ γλυκάδα, ποὺ ᾿γουθ᾿μοῦσι ἄθρουπους Θρᾴκ. (Αἶν.) || Γνωμ. Ἡ γυναῖκα, τὸ κρασὶ καὶ τὸ τσιγάρο ᾿ς τὸ τέλος ἔχουν τὴ γλυκάδα (εἰρων.) Πελοπν. (Βραχν.) || ᾌσμ. Ξύπνα, τοῦ ἥλιˬου ἡ ἀδερφή, τοῦ bαbακιˬοῦ ἡ ἀσπράδα, ἀκόμη δὲν ἐχόρτασες τοῦ ὕπνου τὴ γλυκάδα; Πελοπν. (Λάκων.) Ζεστὸ ψωμὶ δὲν ἔφαγα, γλυκὸ κρασὶ δὲν ἤπιˬα, τὸν ὕπνο δὲν ἑχόρτασα, τοῦ ὕπνου τὴ γλυκάδα Πελοπν. (Ὀλυμπ. κ.ἀ.) Μέρα, γιˬάdα ξημέρωσες, ἥλιˬε μου, γιˬάdα βγῆκες καὶ τὴ γλυκάδα τῆς αὐγῆς νὰ πάρω δὲ μ’ἀφῆκες; Νάξ. (Ἀπύρανθ.) Ἀπάνω ᾿ς τὸν ἀσπάλαθα φιλιˬεῖ ὁ γαbρὸς τὴ νύφη, κιˬ ἀπ᾿ τὴ γλυκάδα τὴ bολλὴ τὰ δάχτυλά του γλείφει Ἀντίπαξ. Παξ. Ἐφίλησά σε μιˬὰ καὶ δυˬὸ κ᾿ ἤπηρα τὴ γλυκάδα κιˬ ἂ σὲ φιλήσ᾿ ἄλλος κανείς, δὲν ἔχει νοστιμάδα Κρήτ. Μέσα ᾿ς τοῦ ὕπνου τὴ γλυκά, ᾿ς τοῦ ὕπνου τὴ γλυκάδα, παίρνω τὰ δκυˬὸ σκυλλdάκιˬα μου, τὸ γαλανὸν καὶ μαῦρον Ρόδ. Ἀκόμη δὲν ἐχόρτασες τοῦ ὕπνου τὴ γλυκάδα, σήκω κιˬ ἀνακεφάλισε, χρυσή μου φιλαινάδα Πελοπν. (Μαραθ.) Μιλαχρινό μου πρόσουπου, μέλι μὶ τὴ γλυκάδα, φαρμάκι ποὺ μὶ πότισις τούτη τὴν ἱβδουμάδα Σάμ. ᾿Μ-μαι καταχαδεμένη ᾿γώ, μηδὲ ᾿πὸ τὴ γλυκάδα ἀλλοῦ δίω τὸ μέλος μου καὶ σὲ dὴφ-φαρμακάδα Κῶς (Κέφαλ.) || Ποιήμ. Εὑρίσκει ἐκεῖ παρηγοριˬὰ κι ἀνέλπιστη γλυκάδα Α. Βαλαωρ., Ἔργα 2, 252. Δὲν ξέρω ἂν πέφτουν τὰ μαλλιˬά, τοῦτο μονάχα ξέρω, πὼς οἱ γλυκάδες πρέπουνε καλύτερα ᾿ς τὸ γέρο Ι. Πολέμ., Χειμωνανθ.2, 112. Ἡ σημ. καὶ Βυζαντ. Βλ. Περὶ γέροντ., ἔνθ᾿ ἀν. «καὶ στέκω καὶ θαυμάζομαι τὸ θαύμασμα τὸ μέγα, | πῶς ἐδυνήθη κ᾿ ἔκοψεν ἡ μαραμένη βέργα | τῆς παρθενιᾶς τὴν δύναμιν πὄγεμε τὴν γλυκάδα». Συνών. γλύκα Α1β. 2) Ἡ ἐπαφροδισία Λεξ. Γαζ. 3) Γλυκύτης τρόπων, προσήνεια, εὐγένεια Βιθυν. (Κατιρλ.) κ.ἀ. Μὲ τί γλυκάδες τώρα ποὺ μᾶς κρένει! Κατιρλ. Συνών. γλύκα Α1γ. 4) Ἐπὶ καιρικῆς καταστάσεως, ἡ ἔλλειψις ψύχους, ἡ εὐδία, γαλήνη ἐνιαχ.: Ὁ οὐρανὸς χύνει μιˬὰν ἄπειρη καλωσύνη καί γλυκάδα Σ. Μυριβήλ., Ζωὴ ἐν Τάφ., 228. Συνών. γλύκα 4. 5) Εἶδος σταφυλῆς χρώματος λευκοῦ, ἡ ὁποία ὡριμάζει πρώιμα Θήρ. Νίσυρ. Πάρ. (Λεῦκ. Νάουσ κ.ἀ.) - Ε. Πονηρόπ., Ἀμπελουργ., 27 Π. Γενναδ., Γεωργ. Γλωσσ., 13. β) Τὸ κλῆμα τὸ ὁποῖον παράγει τὸ ἀνωτέρω εἶδος σταφυλῆς Θήρ. 6) Τὸ γλύκυσμα Μεγίστ.
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
