Look inside pdfἅπλα
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἅπλα
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Θηλυκό
Τυπολογία
ἅπλα ἡ, σύνηθ. και Πόντ. (Ὄφ. Σαράχ. Τραπ.)
Ετυμολογία
Ἐκ τοῦ ἐπιθ. ἁπλός. Διὰ τὸν σχηματισμὸν πβ. μαλακὸς-μαλάκα, φαλακρὸς- φαλάκρα κττ. Ἢ ἐκ τοῦ ρ. ἁπλώνω ὑποχωρητικῶς καθὼς καὶ ἀνασαίνω-ἀνάσα, λατρεύω-λάτρα, λερώνω-λέρα κττ.
Σημασιολογία
1) Τόπος ἀνοικτός, ὕπαιθρος πρὸς ἅπλωσιν καὶ στέγνωσιν τῶν βρεγμένων ἐνδυμάτων Μῆλ. Πελοπν. (Τριφυλ.): Πηγαίνω τὰ ροῦχα ’ς τὴν ἅπλα Τριφυλ. β) Τόπος ἀνοικτὸς κατάλληλος πρὸς συγκέντρωσιν ἀνθρώπων κττ. Μέγαρ. Σαλαμ. Ἐκεῖ ’ς τὴν ἅπλα γίνεται ἡ μεγάλη 'λέησι Σαλαμ. Συνών. πλατεῖα, πλάτος, λάκκα. 2) Ἐπάρκεια χώρου, εὐρυχωρία σύνηθ.: Ἐδῶ ᾿ς τὸ νέο σπίτι ἔχομε ἅπλα σύνηθ. Τώρᾳ ᾽ς τοὺ σπίτ᾽ μας ἔχουμ’ ἅπλις Ἤπ. (Ζαγόρ.) Πάμε νὰ παίξουμε ᾿κεῖ πὄχει ἅπλα Πελοπν. Δὲν ἔχουμι ἅπλα ’ς τοῦ σπίτ’ μας, ποῦ νὰ σι᾽ βάλουμι νὰ ᾿μηθῇς; Στερελλ. (Αἰτωλ) Σὶ κεῖνου τ᾿ ἁλώ’ νὰ πάτι ν᾿ ἁλουνίσ’τι οὑπὄ’ ἅπλα κὶ τραυάει κιˬ ἀέρας γιὰ νὰ λιχνίσ’τι αὐτόθ. Συνών. ἁπλοκαμπιˬά, ἁπλοτοπιˬά, ἁπλοχωράδα, ἁπλοχωριˬὰ 1, ἅπλωμα, ἀντίθ. στενοκοπιˬά, στενοτοπιˬά. β) Ἀραίωσις, ἰδίᾳ ὡς ἐπιφώνημα τῶν παιδίων πρὸς τὸν στοῖχον τῶν ἀλωνιζόντων ζῴων ἢ πρὸς τὴν ἀγέλην τῶν εἰς ὕψος πετομένων γεράνων σύνηθ.: Ἐλαιμάριˬαζε τὰ ἕξι ἄλογά του ... χτυπῶντας τὸ καμουτσίκι τοὺς ἐφώναζε ἅπλα! ἅπλα! ἅπλα! (δηλονότι νὰ τηροῦν τὴν μεταξύ των ἀπόστασιν. λαιμαριˬάζω=περιβάλλω εἰς τὸ ζῷον τὴν λαιμαριˬὰν) Ἦλ. || Φρ. Κάμνω ἅπλα (ἐπὶ συγκεντρώσεως, ἀποσύρομαι πρὸς διάνοιξιν χώρου) Εὔβ. (Ὄρ.) Πελοπν. (Κορινθ.) Στερελλ. (Ἀράχ.) κ.ἀ. Κάμετε ἅπλα Ὄρ. Κάνε λίγη ἅπλα Ἀράχ. Κάμετε ἅπλα, βρὲ παιδιά, νὰ περάσῃ ὁ γάμος Κορινθ. κ.ἀ. 3) Ἄνοιγμα χώρου, ἀραίωσις τῶν φύτρων τοῦ ἀραβοσίτου πρὸς ἁδροτέραν ἀνάπτυξιν τῶν ὑπολειπομένων Πόντ. (Ὄφ. Σαράχ. Τραπ.): 4) Ἔκτασις, ἅπλωμα Πόντ. (Τραπ.): Αἴνιγμ. Ἅπλα, δίπλα, μέρ᾽ θὰ πάς; | -Δικουρίτσα, ντό ρωτᾷς; (τὸ πρόβατον καὶ ὁ ὄφις. Ἐρωτᾷ τὸ πρόβατον: μὲ τὸ ἅπλωμα καὶ μὲ τὸ δίπλωμα ποῦ θὰ πᾶς;...)
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
