Look inside pdfἅγι-Γιˬάννης
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἅγι-Γιˬάννης
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Αρσενικό
Τυπολογία
ἅγι-Γιˬάννης ὁ, Καππ. (Σινασσ.) κ.ἀ. ἅι-Γιˬάννης σύνηθ. καὶ Καππ. (Ἀνακ.) ἅγιˬο-Γιˬάννης ΝΠολίτ. Παροιμ. 1,230 ἅις-Γιˬάννης πολλαχ. ἁ-Γιˬάννης πολλαχ. καὶ Καππ. (Σινασσ.) ἅγιˬου-Γιˬά᾿ς Λέσβ. κ.ἀ. ἅγι-Γιˬά᾿ς Λέσβ. κ.ἀ. ἅις-Γιˬά’ς Θρᾴκ. (Σουφλ. κ.ἀ.) ἅι-Γιˬά᾿ς Θρᾴκ. (Σουφλ. κ.ἀ.) Λέσβ. Μακεδ. (Κοζ. κ.ἀ.) Σάμ. Στερελλ. (Αἰτωλ. Ἀκαρναν. κ.ἀ.) ἁ-Γιˬά᾿ς Ἤπ. (Ζαγόρ. κ.ἀ.) Θρᾴκ. (Ἀδριανούπ. κ.ἀ.) Προπ. (Κύζ.) ἁ-Γιˬάννες Πόντ. (Τραπ.) Ἁέννες Πόντ. (Κερασ. Κρώμν. Χαλδ. κ.ἀ.)
Ετυμολογία
Ἐκ παραθέσεως τοῦ ἐπιθ. ἅγιος καὶ τοῦ ὀν. Γιˬάννης.
Σημασιολογία
1)Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος καὶ Βαπτιστής,τοῦ ὁποίου ἡ μὲν γέννησις ἑορτάζεται τὴν 24ην Ἰουνίου, ἡ ἀποκεφάλισις τὴν 29ην Αὐγούστου, ἡ δὲ μνήμη ὡς προδρόμου καὶ βαπτιστοῦ τοῦ Χριστοῦ τὴν 7ην Ἰανουαρίου κοιν. καὶ Καππ. (Ἀνακ. Σινασσ. κ.ἀ.) Πόντ. (Κερασ. Κρώμν. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.): Ἅι-Γιˬάννης ὁ λαμπαdάρις (οὕτως ὀνομάζεται ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἑορταζόμενος τὴν 24ην Ἰουνίου, διότι τὴν νύκτα τῆς παραμονῆς ἀνάπτουν λαμπάdας, ἤτοι πυράς, τὰς ὁποίας ὑπερπηδοῦν ὡς μέσον πρὸς προφύλαξιν ἀπὸ ἐπιδημιῶν) Παξ. Ἅις-Γιˬάννης ὁ λαμπροφόρος (συνών. τῷ προηγουμένῳ) Κύπρ. || Φρ. Μὰ τὸν ἅι-Γιˬάννη ποῦ σὄμπασα ᾿ς τὸ σπίτι σου! (ὅρκος ἀναδόχου πρὸς τοὺς γονεῖς ἢ οἰκείους τοῦ ἀναδεκτοῦ, διότι ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστὴς εἶναι ἔφορος τῶν βαπτίσεων καὶ τῆς ἐκ τούτων πνευματικῆς συγγενείας) Κεφαλλ. Εἶναι γιˬὰ τὸν ἅι-Γιˬάννη (εἶναι τρελλός, δηλ. ἄνθρωπος, ὅστις πρὸς θεραπείαν τῆς παραφροσύνης του ἔχει ἀνάγκην νὰ μεταβῇ εἰς ἐκκλησίαν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου) Ἤπ. Τί, κάθι μέρα τ᾿ ἅι-Γιˬαννιˬοῦ λές πῶς θά ᾿νι; (ὅτι αἱ περιστάσεις δὲν εἶναι πάντοτε εὐνοϊκαί. Πβ. ἅγι-Βασίλεις 1, ἅγι-Γεˬώργις 1) Ἀκαρναν. || Παροιμ. Ἅι μου Γιˬάννη, βοήθα με! – Σεῖσε κ᾿ ἐσὺ τὸν πόδα σου (ὁ Θεὸς εἰσακούει τὰς δεήσεις οὐχὶ τοῦ ἀπράγμονος καὶ ὀκνηροῦ, ἀλλὰ τοῦ ἔχοντος πεποίθησιν εἰς τὰς ἰδίας ἐνεργείας καὶ δρῶντος. Πβ. ἅγι-Γεˬώργις 1) Θήρ. Παναγία καὶ ἅγιˬο-Γιˬάννη, | βάλε ψάριˬα ᾿ς τὸ τηγάνι (ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυσις ἰχθύων τὴν Τετάρτην καὶ Παρασκευήν, ἂν συμπέσῃ ἑορτὴ τῆς Παναγίας ἢ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου) ΝΠολίτ. ἔνθ᾿ ἀν. Ἡ λ. ὡς τοπων. κοιν. β)Ὁ μὴν Ἰούνιος (διὰ τὴν κατὰ τὴν 24ην ἡμέραν αὐτοῦ τελουμένην ἑορτὴν τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Ἰωάννου) Καππ. (Ἀνακ. Σινασσ.) Πελοπν. κ.ἀ. Συνών. Ἁγιγιˬαννίτης. γ)Κατασκεύασμά τι, ὅπερ γίνεται ὡς ἑξῆς. Τὴν ἑσπέραν τῆς 23ης Ἰουνίου, παραμονὴν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου, αἱ γυναῖκες λαμβάνουν τόσα μῆλα. ὅσα εἶναι τὰ μέλη τῆς οἰκογενείας καὶ ἕνα ἐπὶ πλέον μεγαλύτερον διὰ τὸν ἅγιον Ἰωάννην. Εἰς τὸ μεγαλύτερον μῆλον ἐμπηγνύουν κυκλικῶς μὲ διεύθυνσιν πρὸς τὸ κέντρον ἰσάριθμα πρὸς τὰ μέλη τῆς οἰκογενείας ξυλάρια, εἰς τὰ ἄκρα τῶν ὁποίων διαπεροῦν τὰ μῆλα τῶν μελῶν τῆς οἰκογενείας. Κατόπιν δι᾿ ἐρυθροῦ νήματος περιθέοντος κυκλικῶς συνδέουν πρὸς ἄλληλα τὰ ξυλάρια ἐκ τριῶν σημείων ἀποτελουμένων οὕτω τριῶν ὁμοκέντρων πολυγωνικῶν σχημάτων, ἐπὶ τῶν ὁποίων θέτουν διάφορα ἄνθη καὶ πρὸ πάντων τὸ ὁμώνυμον πρὸς τὸν ἅγιον ἄνθος. Οὕτω στολισμένον τὸν ἅι-Γιˬάννην φέρουν εἰς οἰκίαν, ἤτις ἢ οὐδὲν ἢ ὀλιγωτέρα πάσης ἄλλης οἰκογενείας μέλη ἀπώλεσε, καὶ βάλλουσαι ἐντὸς λέβητος πλήρους ὕδατος ἐκθέτουν ὁμοῦ μετὰ τῶν ἄλλων ἅι-Γιˬάννηδων τὴν νύκτα ὑπὸ τὴν ἐπίδρασιν τῶν ἀστέρων. Τὴν δὲ ἑπομένην ἑορτὴν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου ὁλαι αἱ κάτοχοι ἅι-Γιˬάννηδων συναθροίζονται ὄρθρου βαθέος εἰς τὴν οἰκίαν ἐκείνην καὶ ἐξάγουν τοὺς ἅι-Γιˬάννηδες, τοὺς ὁποίους τοποθετοῦν περὶ τὸν λέβητα, ἀφοῦ δὲ χορεύσουν καὶ ψάλλουν ᾄσματα ἐπίκαιρα, λαμβάνει ἑκάστη τὸν ἅι-Γιˬάννη της, βυθίζει τὴν κεφαλὴν εἰς τὸ μυρωμένον καὶ ἡγιασμένον νομιζόμενον ὕδωρ τοῦ λέβητος καὶ ἐπιστρέφει εἰς τὴν οἰκίαν της, ἔνθα διαλύουσα τὸν ἅι-Γιˬάννη δίδει εἰς ἕκαστον τὸ μῆλον του, τὸ δὲ μεσαῖον μῆλον τοῦ ἁγίου Ἰωάννου, τοποθετεῖ εἰς τὸ εἰκονοστάσιον Μακεδ. (Κοζ.) 2)Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ νεομάρτυς, ὁ λεγόμενος ἅι-Γιˬάννης Γιˬαννιώτης Ἤπ.
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
