Voir le fichier PDFἀμόνι
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀμόνι
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Ουδέτερο
Τυπολογία
ἀμόνι τὸ, ἀγμόνιν Πόντ. (Κερασ. Οἰν.) ἀγμόνι Πόντ. ἀγμόν᾿Πόντ. (Κοτύωρ. Σάντ. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.) ἀχμόνι Πόντ. ἀχμόν᾿Πόντ. (Ζωσιν. Ὄφ.) ἀμόνιν Κύπρ. Λυκ. (Λιβύσσ.) ἀμόνι κοιν. καὶ Τσακων. ἀμό᾿Β. Εὔβ. Θρᾴκ. (Ἀδριανούπ. Σκοπ.) Ἴμβρ. Σάμ. κ.ἀ. ἀμόν᾿Πόντ. (Χαλδ.) ἀμbόνι Ἀπουλ.
Ετυμολογία
Τὸ μεσν. οὐσ ἀμόνι, παρ᾿ὃ καὶ άμόνιν, ὃ ἐκ τοῦ μεταγν. ούσ. ἀκμόνιον. Διὰ δὲ τὴν ἀνἀπτυξιν τοῦ χειλικοῦ π παρὰ τὸ μ είς τὸν τύπ. ἀbόνι πβ. τὰ ὅμοια ἀμάδα - ἀμπάδα, ἀμασκάλη - ἀμπασκάλη, καμουχᾶς - καμπουχᾶς κττ.
Σημασιολογία
Ἄκμων κυρίως τῶν σιδηρουργῶν, ἀλλὰ καὶ βαρελλοποιῶν, ὑποδηματοποιῶν, φανοποιῶν, χαλκουργῶν κττ. κοιν. καὶ Ἀπουλ. Πόντ. (Ζησιν. Κερασ. Κοτύωρ. Οἰν. Ὄφ. Σάντ. Τραπ. Χαλδ. κ. ἀ.) Τσακων. : Ἀμόνι αὐλακωτό, άμόνι μὲ τ᾿αὐλάκιˬα, ἀμόνι τῆς βαρ͜ειᾶς, ἀμόνι μὲ οὐρά, ἀμόνι τῆς φωτιˬᾶς Ναύστ. κ.ἀ.Ἄν δὲ bάς ἐκ͜ειὰ ποῦ σοῦ λέω, θὰ σὲ κοπανίσω σὰ d᾿ἀμόνι ! Κρήτ. (Ἔμπαρ.) Ἀμόνι εἴναι ἡ τσεφαλή μου ᾿πὸ τὴ συλλογὴ (ἐζαλίσθην) Εὔβ. (Κύμ.) Τί τοὺς ἔκαμα καὶ μὲ πάψανε; τοὺς χάλασα τ᾿ ἀμόνι; (οὐδόλως ἔβλαψα αὐτοὺς) Ἀθῆν. || Φρ. Ἀνἀμεσα σφυρὶ κιˬ άμόνι (μεταξύ δύο κακῶν. Πβ. ἀρχ. «μεταξὺ σφύρας καὶ ἄκμονος») πολλαχ. ᾿ Ποπάνω σφυρίν, ᾿ ποκάτω ἀμόνιν ! (συνών. τῇ προηγουμένῃ) Κύπρ. || Παροιμ. Ὅταν εἴσαι βαρ͜ειὰ βάρει κι ὅταν εἶσ᾿ἀμόνι βάστα (ὁ ἰσχυρὸς δύναται νὰ πράττῃ κατὰ βούλησιν, ὁ ἀδύνατος ὀφείλει νὰ ὑπομένῃ) I Βενιζέλ. Παροιμ. ²232,815. Ἔγινε σὰν τ᾿ἀμόνι ποῦ ποτὲ δὲ λέγει σώνει (ἐπὶ τοῦ ἔχοντος ὑπομονὴν καθ᾿ὑπερβολὴν) Ιβενιζελ. ἔνθ᾿ἀν. 74,134β Ὅλα τὰ σίδερα ἀπὸ τοῦ Γύφτου τ᾿ἀμόνι θὰ περάσουν (ἐπὶ τοῦ συμβαίνοντος κατ᾿ἀνωτέραν καὶ προδιαγεγραμμένην ἀνάγκην) ἀγν. τόπ. || ᾎσμ. Ἐσένα ὅπ͜οιος σὲ μιλᾷ καὶ ὅπ͜οιος σὲ σιμώνει θέλει κεφὰλι σίδερο, θέλει καρδιˬάν ἀμόνι Μεγίστ. Καρδιˬά μου, ᾿ ίνου σίερο, καρδιˬά μου, ᾿ίνου ἀμόνι νὰ σοῦ χτυποῦ ἀλύπητα τὰ βάσανα κ᾿ οἱ πόνοι Κάσ. Ἡ λ. καὶ ὡς τοπων. ὑπὸ τὸν τύπ. Ἀμόνι πολλαχ. Ἀμόνιˬα Τῆν. Καὶ ὡς ἐπών. Ἀμόνης Μεγίστ.
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
