γάμος

Ενότητα:

Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών

Λήμμα

γάμος

Τύπος

Λήμμα

Μέρος του λόγου

Ουσιαστικό

Γένος

Αρσενικό

Τυπολογία

γάμος ὁ, κοιν. καὶ Καππ. Πόντ. (’Αμισ. Κερασ. Κολων. Κοτύωρ. Οἰν. Τραπ. Χαλδ.) γάμους βόρ. ἰδιώμ. γάμο Τσακων. gάμος Καππ. (Τελμ. Φλογ.) gάμους Καππ. (Μαλακ.) ’άμος Νάξ. (Ἀπύρανθ. Βόθρ. Φιλότ.) Πληθ. ᾿άμουδοι Νάξ. (᾿Απύρανθ.)

Ετυμολογία

Τὸ ἀρχ. οὐσ. γάμος. Διὰ τὸν πληθ.᾽Απυράνθου ’άμου-δοι πβ. τὰ ὅμοια αὐτόθι dράκος-dράκουδοι κττ.

Σημασιολογία

1) Ἡ ἐκκλησιαστικὴ τελετή, διὰ τῆς ὁποίας καθαγιάζεται ἡ ἕνωσις ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς πρὸς κοινωνικὴν συμβίωσιν κοιν. καί Καππ. (Μαλακ. Τελμ. Φλογ. κ.ἀ.) Πόντ. (’Αμισ. Κερασ. Κολων. Κοτύωρ. Οἰν. Τραπ Χαλδ.): Τσακων.: Κάνω γάμο. Καλῶ σὲ γάμο. Τὴν πῆρε χωρὶς γάμο (χωρὶς στέψιν). Κλέφτικος γάμος (ὁ δι᾿ ἁρπαγῆς τῆς νύμφης γινόμενος) κοιν. ‖ Φρ.Ἦρθε ἡ κόρη σὲ γάμο (εἰς ἡλικίαν γάμου). Γύφτικος γάμος (ἐπὶ ἀκόσμου εὐθυμίας καὶ ταπεινῆς καἱ εὐτελοῦς ἐπιδείξεως). Πᾶρ’ τονε ἢ φέρ’ τονε ’ς τὸ γάμο σου νὰ σοῦ πῇ καὶ τοῦ χρόνου (ἐπὶ τοῦ ἀναρμόστως εὐχομένου, δηλ τοῦ ἀγροίκου εὐχομένου εἰς τὸν νυμφευόμενον νὰ κάμῃ γάμον καὶ τὸ ἑπόμενον ἔτος). Ὅλα μας ἀνάποδα κιˬ ὁ γάμος τὴν Τετάρτη (ἐπὶ συσσωρεύσεως ἀντιξόων περιστάσεων) κοιν. Γάμος καὶ τσουκάλι | θέλ’ ἀνάγκασι μεγάλη (ὅτι ὡρισμέναι ἐργασίαι ἔχουν ἀνάγκην μεγάλης ἐνεργητικότητος καὶ δραστηριότητος) Κεφαλλ. Μὲ τὴν μιˬάν του θυγατέραν πέντε γάμους ἤκαμε (ἐπὶ τῶν ὑποσχομένων εἰς πολλοὺς ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ πρᾶγμα) Κάρπ. Τά τοῦ γάμου πρὶν τοῦ γάμου (ὅτι ἐγκαίρως πρέπει νὰ μεριμνήση τις περὶ τῶν ὅσων μέλει νὰ πράξη) Ἤπ. ‖ Γνωμ. Ὁ πρῶτος γάμος τοῦ Θεοῦ, ὁ δεύτερος τῶν ἀνθρώπων καὶ ὁ τρίτος τοῦ δαιμόνου (κοινωνικὴ ἀντίληψις περὶ τῆς ἠθικῆς ἀξίας τῶν τριῶν ἐπιτρεπομένων ὑπὸ τῆς ἐκκλησίας γάμων) Κεφαλλ. Συνών. ἄρμα (Ι) 1), ἀρμασία ἄρμασμαν, χαρά. 2) Ἡ γαμήλιος πομπὴ Κεφαλλ. Πελοπν. (Κορινθ.) Θεσσ. Μακεδ. Πόντ. (Χαλδ.) Τσακων. κ.ἀ.: Περνάει ὁ γάμος Κεφαλλ. Ἔρχεται-ξεκίνησε ὁ γάμος Κορινθ. Ἡ γάμους πααί’ ᾿ς σ’κκλησιˬά κὶ στιφανώνουντι κ᾿ ὕστιρα πααίν’νι μὶ τά βιˬουλιˬά 'ς σ’ν ἀγουρὰ κί χουρεύουνι Θεσσ. Γάμους ποῦ δὲ φαίνιτι τώρᾳ τώρᾳ ἔρχιτι Μακεδ. β) ᾿Αποκρεάτικη συνοδεία μασκαρεμένων κατ᾿ ἀπομίμησιν γαμηλίου πομπῆς ἐχούσης ἐν τῷ μέσα αὐτῆς τοὺς μελλονύμφους ἐστεμμένους μέ κρομμύδια καὶ περιβεβλημένους ράκη Ἀθῆν. 3) Ἡ μετὰ τὴν στέψιν ἀκολουθοῦσα εὐωχία, τὸ γαμήλιον συμπόσιον κοιν. καὶ Πόντ. (Κερασ. Κοτύωρ. Τραπ. Χαλδ.): Εἶμαι καλεσμένος σὲ γάμο. Ἔκαμε ὁ δεῖνα γάμο καλὸ κοιν. Τὴν πῆρε χωρὶς γάμο ἀγν. τόπ. Γάμον ’κ’ ἐποῖκεν (δὲν ἔκαμε) Χαλδ. Ψουμὶ γιˬὰ γάμου (ἄρτος εἰδικῶς παρασκευαζόμενος διὰ τὸ τραπέζι τοῦ γάμου) Στερελλ. (Αἰτωλ.) || Φρ. Ἀπό τὸ γάμο ἔρχομαι καὶ τρέμω ἀπ᾿ τὴν πεῖνα (ἐπὶ τῶν φιλαργύρων, οἱ ὁποῖοι παραθέτουν γεῦμα εὐτελὲς καί ἀνεπαρκὲς) πολλαχ. Ἔφαγα γάμου (παρεκάθισα εἰς γαμήλιον τράπεζαν) Σάμ. Ἡ νύφ' ἔ’ γάμου (διασκέδασιν συνήθως τὸ ἑσπέρας τοῦ Σαββάτου) Θεσσ. Δέν ἔφαγαν οὔτε τοῦ γάμου τά κομμάτιˬα (ἐπὶ συζύγων ταχέως ἐρχομένων εἰς ρῆξιν) ἀγν.τοπ. Γάμος χοίρου (κατ’ ἀντίφρ. τὰ χοιροσφάγια, καθ’ ἃ γίνεται οἰκογενειακὴ συγκέντρωσις καὶ εὐωχία) Ἄνδρ. Τῆν. ‖ Γνωμ. Γάμος χωρὶς κριάριˬα καὶ πανηγύρι χωρὶς βιˬολιˬὰ δὲ γίνεται πολλαχ. ‖ Παροιμ. Οὔτε γάμος ἄκλαυτος οὔτε νεκρὸς ἀγέλαστος (ὅτι θὰ τύχῃ καὶ κατὰ τὴν γαμήλιον εὐωχίαν νὰ προκληθοῦν θρῆνοι καὶ κατὰ τὴν κηδείαν γέλωτες) πολλαχ. Ὅπου γάμους κι’ χαρὰ | τρέχα, Γιάννη, μασκαρᾶ (ἐπὶ τῶν ἀπροσκλήτως προσερχομένων εἰς συμπόσια καὶ διὰ τοῦτο γινομένων ὀχληρῶν) Ἤπ. (’Ιωάνν.) Ὅπου γάμος καὶ κλητόν | κιˬ Ἁζαρέας μὲ τὸ τζιμπόν’ (συνών. τῇ προηγουμένῃ. κλητόν=καλεσμένοι, τζιμπόν’==ἄσκαυλος) Χαλδ. ᾿Αγάληˬα ἀγάληˬα τὰ τούμπανα κ᾿ εἶναι φτωχὸς ὁ γάμος (ἐπὶ γάμου πενιχροῦ, κατὰ τὸν ὁποῖον δὲν ἁρμόζουν αἱ ἐπιδείξεις) Πελοπν. 4) Διανομὴ ἄρτου εἰς τοὺς καλεσμένους τοῦ γάμου ἐμποτισμένου εἰς καρυδέλαιον ἢ φουντουκέλαιον Πόντ. (Κερασ.) 5) Ἡ οἰκία τοῦ γαμβροῦ κατὰ τὴν Κυριακὴν τῆς τελέσεως τοῦ γάμου Πόντ. (Κερασ.) 6) Ἡ οἰκία τῆς νύμφης κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς τελέσεως τοῦ γάμου Σκῦρ.: Πῆα νὰ δοῦ τσ᾿ ἐγὼ τὸ γάμο τσαὶ λιμπίστηκα τὴν τάξι ποῦ ᾽χε τὸ κάθε πρᾶμα. Τό ’καμε τὸ σπίτι σὰ γάμο (εὐπρεπὲς, καθαρόν).

Creative Commons

Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/