γλοῦπος

Ενότητα:

Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών

Λήμμα

γλοῦπος

Τύπος

Λήμμα

Μέρος του λόγου

Ουσιαστικό

Γένος

Ουδέτερο

Τυπολογία

γλοῦπος ὁ, Ἀντίπαξ. Ἐρεικ. Ἤπ. (Αὐλότοπ. Ζαγόρ. Ἰωάνν. Κοκκιν. Κόνιτσ. Λάκκα Σούλ. Παλάσ. Πάργ. Πωγών. Χουλιαρ. κ.ἀ.) Θεσσ. Κέρκ. (Ἀργυρᾶδ. Ἀφιόν. Κάβ. Κασσιόπ. Σιν. Σπαρτερ. κ.ἀ.) Παξ. - Γ. Βλαχογιάνν., Μεγάλ. Χρον., 73 Χ. Χρηστοβασ., Διήγ. Θεσσαλ., 10-Λεξ. Βλαστ. 341 γλοῦπους Ἤπ. (Δωδών. Ζαγόρ. Ἰωάνν. Κουκούλ. κ.ἀ.) Θεσσ. (Καλαμπάκ.) Μακεδ. (Καστορ. Κοζ.) γλοῦbος ᾿Ερεικ. Μαθράκ. Ὀθων. γλούπη ἡ, Στερελλ. (Ἀχυρ.) γλούπω ἡ, Ἤπ.

Ετυμολογία

Ἐκ τοῦ Σλαβ. glupak.

Σημασιολογία

1) Τὸ στόμα τοῦ λαιμάργου, εἰς σημ. μεγεθ. Ἀντίπαξ. Ἐρεικ. Ἤπ. (Δωδών. Κουκοὺλ. Πάργ. Πωγών.) Κέρκ. (Ἀργυρᾶδ. Ἀφιόν. Κάβ. Κασσιόπ. Σιν. Σπαρτερ. κ.ἀ.) Μαθράκ. Ὀθων. Παξ. Στερελλ. (Ἀχυρ.): Πῶς τρῶς ἔτσι; Τί γλοῦπος εἶν᾿ αὐτός; Ἀργυρᾶδ. Τήραξε γλοῦπο ποὺ ἀνοίγει; Θὰ φάῃ κ᾿ ἐμένανε αὐτόθ. Κλεῖσε, μωρέ, ᾿κεῖνο τὸ γλοῦπο! αὐτόθ. Δὲν εἶναι γιˬὰ τὸ γλοῦπο σου ἡ λεθρινάρα (= τὸ μεγάλο λεθρίνι) Ἐρεικ. Αὐτὸς πέρασε τὸ βιˬό τ᾿ ᾿ς τὸ γλοῦπο Πωγών. Ἄ᾿ξι τ᾿ γλούπ᾿ τ᾿ς κὶ τοὺ κατάπ᾿γι τοὺ π᾿λλὶ ἡ γ᾿ρούνα Ἀχυρ. β) Συνεκδ., ὁ λαίμαργος Ἀντίπαξ. Ἐρεικ. Ἤπ. (Αὐλότοπ. Ζαγόρ. Ἰωάνν. Κοκκιν. Κουκούλ. Πάργ. κ.ἀ.) Κέρκ. (Ἀργυρᾶδ. Ἀφιόν. Κάβ. Καρουσ. Κασσιόπ. Σιν. Σπαρτερ.): Γλοῦπε, ὥς πότε θὰ τρῶς ἀκόμα Κοκκιν. Τέτο͜ιο γλοῦπο καὶ τέτο͜ια γρουσουζιˬὰ σὰ dοῦ Τάτση δὲ ματάε͜ιδα Ἐρεικ. Ἀξίζει τὸ gόπο νὰ δείξῃ τὸ γλοῦπο του κανένας καὶ νὰ τὸ φάῃ ὅλο τὸ ψάρι αὐτόθ. Τί γλοῦπος εἶν᾿ αὐτός! Κασσιόπ. 2) Ὁ οἰσοφάγος Ἤπ. (Ζαγόρ. Ἰωάνν. Κουκούλ. Χουλιαρ. κ.ἀ.) Νὰ σταθῇ ᾿ς τοὺ γλούπου (νοεῖται ἡ τροφή· ἀρὰ) Ζαγόρ. 3) Ὁ στόμαχος Ἀντίπαξ. Ἐρεικ. Ἤπ. (Ζαγόρ. Ἰωάνν. Κουκούλ. Πάργ. Χουλιαρ. κ.ἀ.) Κέρκ. (Ἀργυρᾶδ. Ἀφιόν. Καρουσ. Κασσιόπ. Σιν. Σπαρτερ. κ.ἀ.) Στερελλ. (Ἀχυρ.): Οὕλου τοὺ βιό ᾿τ τό ᾿ρρ᾿ξι ᾿ς τοὺ γλοῦπου Χουλιαρ. Δὲν ἔ᾿ χουρτάσ᾿ ἡ δ᾿κή σ᾿ ἡ γλούπ᾿ Ἀχυρ. Ἔ᾿ τρανὴ γλούπ᾿ οὑ Γληγόρ᾿ς (ἤτοι τρώγει πολὺ) αὐτόθ. Τοῦ ἄφηκε ὁ πατέρας του ἀτράνταχτη περιουσία κι αὐτὸς τὴν ἔρριξε ᾿ς τὸ γλοῦπο του Πάργ. || Παροιμ. Ὅπο͜ιος δὲν κυριεύει τὸ γλοῦπο του, δὲν κυριεύει καὶ τὴν κολοτρυπίδα του (ἐκ τῶν παραπιπτόντων ἕνεκα τῆς λαιμαργίας των εἰς ἠθικὰ σφάλματα) Ἐρεικ. 4) Τὸ στόμιον παντὸς ἀγγείου ἢ ἄλλου ἀντικειμένου, ὡς φιάλης, ὑδρίας, ἀσκοῦ, φρέατος, κάννης τυφεκίου, βαρελίου κ.λ.π. Ἀντίπαξ. Ἐρεικ. Ἤπ. (Αὐλότοπ. Ζαγόρ. Ἰωάνν. Κόνιτσ. Κουκούλ. Λάκκα Σούλ. Πάργ.) Μακεδ. (Καστορ.) Κέρκ. (Ἀφιόν. Κάβ. Καρουσ. Κασσιόπ. Σπαρτερ. κ.ἀ.) Μαθράκ. Ὀθων. Παξ. - Χ. Χρηστοβ., ἔνθ᾿ ἀν., 10 Γ. Βλαχογιάνν., ἔνθ᾿ ἀν., 73: Δέσι καλὰ τοὺ γλοῦπου ἀπ᾿ τοὺ κουζίν᾿ (= ἀσκὶ) Καστορ. Τὰ σκάιˬα τὰ ρίχνουν ᾿ς τοὺ τ᾿φέ᾿ ἀποὺ τοὺ γλοῦπου Ζαγόρ. Χύθ᾿κι τοὺ κρασί, γιˬατ᾿ ἔτριχι τ᾿ ἀσκὶ ἀποὺ τοὺ γλοῦπου αὐτόθ. Δέσι καλὰ τοὺ γλοῦπου τοῦ τουμαριˬοῦ Λάκκα Σούλ. Δὲ μ᾿ ᾿κάναν αὐτὰ τὰ παπούτσιˬα, γιˬατὶ δὲν ἔχουν μιγάλου γλοῦπου Κουκούλ. Ἔπεσα χτὲς μὲ τὸ bουκαλέτο καὶ τοῦ τσάκισα τὸ γλοῦπο (bουκαλέτο = στενόλαιμος φιάλη). Ὀθων. ᾿Σ τὸ γλοῦπο τοῦ πηˬαδιˬοῦ μας γένουdαι βραχλούδιˬα (στὰ χείλη τοῦ πηγαδιοῦ μας φυτρώνουν πολυτρίχια) αὐτόθ. Τὸ βάλανε μέσα ᾿ς τὸ σακκὶ καὶ δέσανε καὶ τὸ γλοῦπο τοῦ σακκιˬοῦ Ἐρεικ. Ἔδειχνε τὲς πατημασιὲς μὲ τὸ γλοῦπο τοῦ ντουφεκιˬοῦ Χ. Χρηστοβασ., ἔνθ᾽ ἀν., 10. Ἀνοιχτῆτε, σύντροφοι! Πιˬάστε τὸ μάκρος τοῦ μονοπατιˬοῦ, τῶν τουφεκιˬῶν οἱ γλοῦποι, ἀνάμεσα ἀπὸ τὰ κλαριˬὰ στημένοι ἀπάνου ’ς τοὺς ἀρματωμένους Γ. Βλαχογιάνν. ἔνθ᾿ ἀν., 73. || Φρ. Μ᾿ ἔ᾿ς ᾿ς τὸ γλοῦπο (νοεῖται τοῦ τουφεκιοῦ= μὲ καταδιώκει ὡς ἐχθρὸν του θανάσιμον) Κόνιτσ. Μ’ ἔβαλι ᾿ς τοὺ γλοῦπου τοῦ ντουφεκιˬοῦ (ταυτόσ. μὲ τὴν προηγουμ.) Ἰωάνν. Συνών. φρ. Μ᾿ ἔχει᾿ς τὴ μπούκα τοῦ τουφεκιˬοῦ - τοῦ κανονιοῦ, μ᾿ ἔχει ᾿ς τὸν πρῶτο λύκο. Γύρ᾿σι οὑ θιˬὸς μὶ τοὺ γλοῦπου ταπίκιˬπα (ἐπὶ ραγδαίας βροχῆς) Ἤπ. Γλοῦπε τοῦ διαβόλου (ἐπὶ λαιμάργου ἤ φαγόντος κάτι κρυφίως) Ἤπ. || Αἴνιγμ. Ἕνα ἀγγε͜ιὸ μὲ τὸ γλοῦπο κάτω γεμίζει, καὶ μὲ τὸ γλοῦπο πάνω ἀδε͜ιάζει (τὸ φέσι) Ἤπ. Ἡ λ. ὑπὸ τὸν τύπ. Γλοῦπος καὶ ὡς ἐπών. Κέρκ. καὶ ὡς παρωνύμ. Κέρκ. (Καρουσ.) καὶ ὑπὸ τὸν τύπ. Γλοῦπους ὡς ἐπών. Θεσσ. (Λάρ.)

Creative Commons

Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/