γλυκίζω

Ενότητα:

Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών

Λήμμα

γλυκίζω

Τύπος

Λήμμα

Μέρος του λόγου

Ρήμα

Τυπολογία

γλυκίζω κοιν. καὶ Πόντ. (Κοτύωρ. Τραπ κ.ἀ.) γλυκίζου βόρ. ἰδιώμ. γλυκίω Πόντ. (Ἰνέπ.) Μέσ. γλυκίομαι Πόντ. (Οἰν.)

Ετυμολογία

Τὸ ἀρχ. γλυκίζω.

Σημασιολογία

Α) Ἀμετ., καθίσταμαι γλυκὺς ἤ ὑπόγλυκος εἰς τὴν γεῦσιν κοιν. καὶ ΙΙόντ. (Τραπ. κ.ἀ.): Τὸ φαΐ γλυκίζει (ἔχει γλυκεῖαν γεῦσιν) κοιν. Νὰ γλυκίσ᾿νε τὸ σταφύλιˬα Θρᾴκ. (Στέρν.) Γλυκίζ᾿ τὸ σταφύλ᾿ (ὡριμάζει καὶ συνεπῶς γίνεται γλυκὸ) Τῆν. Τ᾿ ἀπίδ᾿ γλυκίζ᾿ Τραπ. || ᾎσμ. Πάρα πολλὴ τὴ ζάχαρη βάρ᾿ του γιˬὰ νὰ γλυκίζῃ, νὰ μὴ μοῦ παραπονεθῇ ποὺ τὴγ καρδιˬά μ᾿ ἐγγίζει (ἐκ μοιρολ.) Νίσυρ. Ἡ σημ. καὶ Βυζαντ. Βλ. Γεωπ 6,12,1 «εἰς τὸν μετρητὴν κοτύλην ὄξους γλυκίζοντος βάλε». β) Μεταφ., καθίσταμαι ἠπιώτερος, ἐπὶ ἄλγους Ρόδ: Γλυκίζουν οἱ πόνοι. Συνών. φρ. γλυκαίνει μαλακώνει ὁ πόνος. Β) Μεταβ., 1) Καθιστῶ τι γλυκὺ Πόντ. (Τραπ. κ.ἀ.) β) Μεταφ., συμφέρω, ἀποφέρω εἴς τινα κέρδος, ὠφέλειαν Ρόδ. Γλυκίζει με ἡ δουλε͜ιά (ἔχω κέρδη ἐκ τῆς ἐργασίας μου, μὲ συμφέρει). Γλυκίζει τον κ᾿ ᾽ὲν μιλᾷ. γ) Παρέχω τέρψιν, εὐχαρίστησιν Ἀμοργ.: Ἀπάνω ποὺ μὲ γλύκισεν ὁ ὕπνος, ἐνετριχιˬάστηκα (= ἀνατρίχιασα). 2) Γλυκαίνω 4, τὸ ὁπ. βλ. Πόντ. (Ἰνέπ. Κοτύωρ. Τραπ.) 3) Προσφέρω γλύκυσμα Στερελλ. (Ἀστακ. Ἀχυρ.): Τ᾿ γλυκίζ᾿νι κὶ τ᾿ φ᾿λεύ᾿ι ἕνα ζιβγάρ᾿ σκαλτούνιˬα ἢ ἕνα μαντή᾿ Ἀχυρ. Ι'λυκίζουντι οὕ᾿ οἱ καλισμέ᾿ κ᾿ εὔχουντι αὐτόθ. Νὰ γλυκίσ᾿ι τ᾿ νύφ᾿ (= νὰ τῆς φέρουν τὰ γλυκὰ) Ἀστακ 4) Ἡ μετοχ. γλυκισμένη ὡς οὐσ. κατ᾿ εὐφημισμὸν, ἡ ἐπιληψία Ἀντίπαξ. Ἐρεικ. Κέρκ. Μαθράκ. Ὀθων. Παξ. : Τὸν ἔπιˬακε ἡ γλυκισμένη τὸ Στεφανῆ μου καὶ τὸν ἔχασα Μαθρακ. Συνών. βλ. εἰς λ. γλυκὸς Γ6α. β) Ἡ μετοχ. γλυκιˬασμένος, κατ᾿ εὐφημισμ. ἐπίσης, ὁ ἐπιληπτικὸς Ἀντιπαξ. Ἐρεικ. Κέρκ. Μαθράκ. Ὀθων. Παξ. : Ἔφτακε ὁ γλυκιˬασμένος ὁ ἀφέντης του ᾿πὸ τ᾿ς Ὀθωνοὺς καὶ τό ᾿πιˬακε τὸ παιδί μου καὶ μοῦ τὸ βάρησε (ἀφέντης = πατέρας, τὸ βάρησε = τὸ έδειρε) Ἐρεικ. Συνών. γλυκιˬάρης 2, συγενικιˬάρης.

Creative Commons

Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/