Voir le fichier PDFἀφεντεύω
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀφεντεύω
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ρήμα
Τυπολογία
ἀφεντεύω Ἀμοργ. Ἤπ.-ΚΠαλαμ. Γράμματ. 2,212 -Λεξ. Δημητρ. ἀφεdεύω Κορσ. Πελοπν. (Λακων.) κ.ἀ. ἀφεντεὐγω Κάσ. Κύπρ. ἀφιντεύγου Στερελλ. (Δωρ.) ἀφεdεύγω Κρήτ Νάξ. (Ἀπύρανθ.) ἀφεντεύκω Κύπρ. ἀφεντέγγου Τσακων. ’φεντεύκω Κύπρ.
Ετυμολογία
Τὸ μεσν. ἀφεντεύω, παρ’ ὃ καὶ ἀφεντεύγω. Ἰδ. Χρον. Μορ. Η 782 (ἔκδ. JSchmitt) «ἡ πόλις γὰρ τῆς Ρώμης | τὸν κόσμον ὅλον ἀφέντευεν» καὶ Ἀκολουθ. Σπανοῦ (ἔκδ. ÉLegrand Biblioth. 2, 34) «καὶ ἤρξατο νὰ ἀφεντεύγῃ καὶ τοὺς σπανούς».
Σημασιολογία
1) Εἶμαι ἀφέντης, ἐξουσιάζω, ὁρίζω, κυβερνῶ Ἤπ. Κάσ. Κορσ. Κρήτ. Κύπρ. Νάξ. (Ἀπύρανθ.) Πελοπν. (Λακων.) κ.ἀ. -Λεξ. Δημητρ.: Ὁπού ’χει χρήματα σήμερα ἀφεντεύει Λεξ. Δημητρ. Οἱ διˬάολοι νὰ πάρου bοῦ σ᾿ ἔχει καὶ σ’ ἀφεdεύγει! (ἐνν. τὸν πατέρα σου. Ἀρὰ) Ἀπύρανθ. Ὁ ἄνθρωπος ἀληθινὰ γιˬὰ ν' ἀφεντέψῃ πρέπει νὰ ὑποταχτῇ ᾿ς τὸ νόμο ποῦ μᾶς κυβερνᾷ ΚΠαλαμ. ἔνθ’ ἀν. || Παροιμ. Βρομεῖ ὁ Ὁβρα͜ιὸς τσαὶ το’ ᾿χειν του τσ᾿ ὅ,τι τσ᾿ ἂν ἀφεντεύγῃ (ἐπὶ ἀνθρώπων ρυπαρῶν) Κάσ. || ᾌσμ. Ἀφέντη, ἀφεντούλλη μου, πέντε βολὲς ἀφέντη, πέντε βολὲς ἀφέντεψες καὶ πάλ’ ἀφέντης εἶσαι Ἤπ. Νὰ τὁνε bέψῃ ’ς τὰ Σφακιά, στη Gρήτη ν᾿ ἀφεdέψῃ Κρήτ. Διὰ τὴν σημ. πβ. Ἡσύχ. «αὐθεντεῖν. ἐξουσιάζειν». Συνών. ἀφεντιˬάζω. β ) Μέσ. ἐμφανίζω ἐμαυτὸν ἀφέντην, φέρομαι ὡς ἄρχων Κύπρ.: Ἀφεντεύκεται ὁ δεῖνα. 2) Προστατεύω, ἀσφαλίζω Πελοπν. (Λακων.) Τσακων.: Ἀφέντεψό το νὰ μὴ τὸ φάσι τὰ ζὰ Λακων. 3) Καταβάλλω, συντρίβω Κρήτ. Πελοπν. (Λακων.): Τὸν ἀφέdεψα ᾿ς τὸ ξύλο (τὸν ἐμαστίγωσα ἀνηλεῶς) Λακων. Μ’ ἀφέdεψε ᾽ς τσοὶ πετρεὲς Κρήτ. Συνών. ἀφανίζω 2. 4) Ἀμετβ. γίνομαι πλούσιος Στερελλ. (Δωρ.)-Λεξ. Δημητρ.: Γνωμ. Μάθι τέχνη γιˬὰ νὰ ζήσῃς | κὶ πραμάτε͜ια ν᾿ ἀφιντέψῃς Δωρ. Συνών. ἀρχοντένω, ἀρχοντεύω, *ἀρχοντικιῶ, ἀρχοντυνέσκω, ἀρχοντυνίσκω, πλουτίζω. Πβ. διˬαφεντεύω.
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
