ἀποθέτω

Ενότητα:

Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών

Λήμμα

ἀποθέτω

Τύπος

Λήμμα

Μέρος του λόγου

Ρήμα

Τυπολογία

ἀποθέτω ᾿Αντικύθ. Θράκ. (Μυριόφ.) Κρήτ. Κύθηρ. Νάξ. (᾽Απύρανθ. Κινίδ.) Πελοπν. (Μάν.) κ.ἀ -ΚΜπαστ. Ἁλιευτ. 19 ἀποθέτ-τω Χίος (Καρδάμ.) ἀπουθέτου Θράκ. (Αἶν.) κ.ἀ. ᾽πουθέτω Κρήτ. ᾽πουθέτ-τω Μεγίστ. ἀποθένω Ἤπ. Νίσυρ. Σύμ. ᾽ποθέν-νω Τῆλ. ἀπουθένου Στερελλ. (Αἰτωλ.) ’μοθέν-νω Σύμ. ’μοθεύκω Κύπρ. ἀποθήκω Πόντ. (Κερασ. Οἰν.) ’ποθήκω Πόντ. (Κερασ. Κρώμν. Ὄφ. Τραπ.) ἀποθέκω Πόντ. (Χαλδ.) -Λεξ. Μπριγκ. ἀπουθέκου Ἤστ. (Ζαγόρ.) Μακεδ. (Καστορ.) ἀποθέχτω Κάρπ. Νάξ. (᾿Απύρανθ.) 'ποθέχτω Κάρπ. ’ποθέχνω Ρόδ. (Κάστελλ.) ἀμποθάω Πελοπν. (’Αρκαδ.) ἀποθοῦ Πελοπν. (Μάν.) ἀπουθέgου Λέσβ. ’ποθώχτω Κάρπ. ’Αόρ. ἐμόθεκα Καρ. κ. ἀ. ἀποθῶκα Κάρπ.

Ετυμολογία

᾿Εκ τοῦ ἀρχ. ἀποτίθημι. Οἱ τύπ. ἀποθήκω καὶ ἀποθέκω ἐκ τοῦ ἀορ. ἀπόθηκα-ἀπόθεκα, περὶ οὗ ἰδ. ΓΧατζιδ. ΜΝΕ 1,279. Οἱ τύπ. ἀποθέχτω καὶ ἀποθέχνω ἐκ τοῦ ἀορ. ἀπόθεξα ὡς καὶ ἔρριξα-ρίχτω καὶ ρίχνω κττ. Ὁ τύπ. ἀποθένω ἐκ τοῦ ἀορ. ἀπόθεσα περὶ οὗ ἰδ. ΓΧατζιδ. ἐν ᾽Αθηνᾷ 24 (1912) 12 ὡς καὶ ἔδεσα-δένω κττ. Ὁ τύπ. ’μοθεύκω ἐκ τοῦ ἀορ. ἐμόθεψα ὡς καὶ ἔζεψα-ζεύκω. Ὁ τύπ. ἀποθοῦ καὶ ἀμποθάω ἐκ τοῦ ἀορ. ἀπόθηκα-ἀμπόθηκα ὡς καὶ βοήθησα-βοηθῶ καὶ βοηθάω. Ὁ τύπ. ἀποθώχτω ἴσως κατὰ τὸ διώχτω. Περὶ τῆς τροπῆς τοῦ π εἰς μ ὡς καὶ εἰς τὸ ἀπαντέχω-μαντέχω, Πεντέλη-Μεντέλη κττ. ἰδ. DKieterich Südl. Sporaden 62 καὶ ΧΠαντελίδ. Φωνητ. 35 Πβ. καὶ ΒΦάβην ἐν ᾿Αθηνᾷ 45 (1933) 367. Ὁ τύπ. ἀποθέκω καὶ παρὰ Σομ.

Σημασιολογία

Α) Κυριολ. 1) Θέτω τι ἐν τῇ οἰκείᾳ θέσει ἢ ὁπωσδήποτε τοποθετῶ ὅ,τι βαστάζω ἔνθ’ ἀν.: ᾽Απόθεσε τὸ καππόττο του ’ς τὴ gαρέγλα Α.Κρήτ. Ποῦ νὰ τ’ ἀποθέκω; Χίος ᾿Απόθεσε τὸ ποτήρι ἀπάνω ᾽ς τὸ ράφι Κρήτ. Ποῦ ἀπόθεκες τὸ πρᾶμα; Ἤπ. ’Απόθικι κἄπου τὸ ρωί της αὐτόθ. ’Απόθισι τοὺ πιδὶ ἀπά σὶ μνιˬὰ πέτρα Λέσβ. Ἔνοιξεν και τοὶς ἀμουσκάλες του κ’ ἐμόθεκεν καὶ τοὶς ἄλλες πέτρες Καρ. ᾽Εμόθεκεν ὁ ἄντρας τὸν πεθαμένον ἐκειδὰ χάμαι ᾽ς τὸ δρόμο Σύμ. ᾽Ρπᾷ τον, ’μοθέν-νει τον ’ς τὸν γίδιˬον τόπον ποῦ τὸν ηὗρεν αὐτόθ. Κάμνει φροκαλιˬὰν καὶ τὴν ἀποθέτ-τει ἀποπίσ’ ἀπὲ τὴν πόρταν Καρδάμ. || ᾎσμ. Καὶ τὰ καλιγοπάπουτσα ᾽ς τὴ σκάλα τ᾿ ἀποθένω Ἤπ. 2) Ἐπὶ τοῦ ἄρτου, πλάσσω Ρόδ.: ’Επόθεξα τὰ ψωμιˬὰ Ρόδ. Συνών. πλάθω. 3) Κατακλίνω πρὸς ὕπνον, βάλλω τινά, οἷον βρέφος, νὰ κοιμηθῇ Πόντ. (Οἰν.) Συνών. κοιμίζω. 4) ᾿Αποθέτω τὸ φορτίον, τὸ βάρος, ἀπαλλάσσομαι τοῦ φόρτου πρὸς ἀνάπαυσιν, μετὰ τοῦ ἀντικειμένου καὶ ἄνευ αὐτοῦ ἀμεταβάτως Κάρπ. Κρήτ Νάξ. (᾿Απύρανθ. Κινίδ.) Νίσυρ. Σύμ. Τῆλ. -ΚΜπαστ. ἔνθ᾽ ἀν.: ᾽Εβάρυνε τ᾽ ἀσκί, πάει νὰ τ’ ἀποθέσῃ καὶ ᾽κεῖνο παίρνει κάτω (κυλίεται πρὸς τὰ κάτω) Κρήτ. ’Πόθεσέ dο νὰ ξεκουραστῇς κ’ ὕστερα πάλι τὸ ξανασηκώνεις αὐτόθ. ᾽Εκακοβόηθησές το καὶ πρέπει πάλι νὰ τ’ ἀποθέξῃς νὰ τὸ σάσῃς (ἐκακοβόηθησες=ἐφόρτωσες ἄσχημα) ᾽Απύρανθ. Οἱ μπακκαλιάροι. . . ἀποζητᾶνε τὰ μέρη, ὅπου θ᾿ ἀποθέσουνε τὴ γέννα ΚΜπαστ. ἔνθ᾽ ἀν. ᾽Εκεῖ ’ς τὸν τράφο θ᾽ ἀποθέξωμε. -᾿Εὼ δὲν ἀποθέχτω, σὰ θές ἐσὺ ν᾿ ἀποθέξῃς, ἀπόθεξε αὐτόθ. ᾽Ελᾶτε ν᾽ ἀποθέξωμε Κινίδ. ᾿Επῆεν κἄμποση στράτα, ἐκουράστηκεν καὶ ᾽πόθεκε Τῆλ. ᾿Εμόθεκα τρεῖς βολὲς ὥστα νά ’ρτω Σύμ. || ᾎσμ. Πρὶν ἀποθώκῃ τὸ σταμνὶ θενὰ τοῦ τὸ μηνύσῃ Κάρπ. Συνών. ξεφορτώνομαι (ἰδ. ξεφορτώνω). Πβ. ἀποζεύω 2. β) Συνεκδ. ἀποθέτω βάρος τι εἴς τινα, φορτώνω Κρήτ.: Ὅλα τοῦ τὰ ᾿πόθεκε νὰ τὰ σηκώνῃ. Μὴν τοῦ τὰ ’ποθέσῃς ὅλα, γιˬατ᾿ εἶναι βαρά. 5) Μές. Κάθημαι (οἱονεὶ ἀποθέτω ἐμαυτὸν) Πελοπν. (Μάν.): ’Αποθέσου χάμου -᾿ς τὴν πέτρα- ’ς τὸ σκαμνὶ κττ. β) Στηρίζομαι, ἀκκουμβῶ Πελοπν. (Μάν): ᾽Απόθεσο ᾽κειδά. 6) ᾽Αμτβ. κατακλίνομαι Κάρπ.: ᾎσμ. ᾿Μ-μὲ τὸ σκυλλί ᾽ναι μπιστικὸ καὶ ’ὲν ἀποχωρίτζει, ’ποθώχτει ’ς τὰ κοπράχερα, ’ς τὴν ἐσωκοιμητέα. 7) Τυλίσσω εἰς τὴν ἠλακάτην τὴν πρὸς νῆσιν κλωστικὴν ὕλην Πόντ. (Κερασ. Κρώμν. Ὄφ. Τραπ.): ᾿Εποθήκα μαλλὶν καὶ ἔκαμα Κρώμν. Τραπ. Β) Μεταφ. 1) ᾽Αποδίδω, ἐπιρρίπτω τι εἴς τινα, ἐπὶ αἰτίας, εὐθύνης Νάξ. (᾿Απύρανθ.): Ἄλλοι ἐφταίανε κ’ ἐποθέξασί μού το τὸ φταίξιμο ἐμένα. 2) ᾽Ονειδίζω, κακολογῶ Πόντ. (Κερασ.): Παροιμ. Κάτ' ἡ πομπὴ ’ς τὴν δβαν κιˬ ἀποθήκει τοὺς δβάτας (δβα=διάβασις, ὁδός). ΙΙΙ) ᾿Αποκαθιστῶ, ὑπανδρεύω Πελοπν. (Μάν.): Καλὰ τὴν ἀπόθεσε. Πβ. ἀποθώνω.

Creative Commons

Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/