Voir le fichier PDFγιˬάτσο
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
γιˬάτσο
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Ουδέτερο
Τυπολογία
γιˬάτσο τό, Ἀπουλ (Καλημ.) Ζάκ. (Μαχαιρᾶδ) Ἰθάκ. Κέρκ. (Λευκίμμ. Σιναρᾶδ. κ.ἀ.) Κεφαλλ. Λευκ. Μῆλ. Πελοπν. (Μάν.)- Λεξ. Βλαστ., 281 γιˬάτσος Κρήτ. (Ἀμάρ. Νεάπ. κ.ἀ.) γιˬάσος Σῦρ. γιˬάτσος ὁ Μῆλ. βάτσα ἡ, Νάξ. (Ἀπύρανθ.)
Ετυμολογία
Ἐκ τοῦ Ἰταλ. ghiaccio = πάγος. Περὶ τοῦ τύπ. γιˬάσος βλ. Σ. Μάνεση εἰς Λεξικογρ. Δελτ. 10 (1965), 119. Διὰ τὴν τροπὴν τοῦ γ εἰς β εἰς τὸν τύπ. βάτσα, ὁ ὁποῖος ἐτυπώθη ἐσφαλμένως ὡς ἰδιαίτερον λῆμμα, πβ. τά ἀνάλογα γάλα-βάλα, γάστρα-βάστρα, γόνατο-βόνατο, γονιˬὸς-βονιˬός, δουλε͜ιὰ-βουλε͜ιὰ κ.ἀ.
Σημασιολογία
1) Ὁ πάγος Παξ.: Εἶναι γιˬάτσο τὸ χειμῶνα τὸ νερὸ (Ψυχρὸν ὡς ὁ πάγος). Εἶναι γιˬάτσο τὸ φαΐ. 2) Τὸ πρὸ τῆς ἀνατολῆς ἢ μετὰ τῆν δύσιν τοῦ ἡλίου ψῦχος Ζάκ (Μαχαιρᾶδ. κ.ἀ.) Ἰθάκ. Κέρκ. (Σιναρᾶδ. κ.ἀ.) Κεφαλλ. Κρήτ. (Ἀμάρ. κ.ἀ.) Λευκ. Μῆλ. Νάξ. (Ἀπύρανθ.) Πελοπν. (Μάν.) Σῦρ.: Πῶς ἐπόρισες μ’ αὐτὸ τὸ γιˬάτσος; (ἐπόρισες = ἐξῆλθες) Ἀμάρ. ’Σ τὴ gορφὴ τοῦ βουνοῦ δὲ gάνει πρωΐ, γιατὶ ἔχει γιˬάτσο ᾿κεῖ ’πάνου Ζάκ. Ὤ, ἕνα κρύο, βάτσα! Ἀπύρανθ. Φόρα τὸ ξωφόρι σου, γιατὶ κάνει γιˬάτσο (ξωφόρι = ἐπανωφόρι) Ἰθάκ. Σκιˬάζεται μὴν τόνε πάρῃ τὸ γιˬάτσο (εἰρων., ἐπὶ τῶν ἀδικαιολογῆτως προφυλασσομένων ἀπὸ ἀνυπάρκτου ψύχους) Λευκ. Σήμερα κάνει μεγάλο γιˬάτσο Μαχαιρᾶδ. Νότισε ἀπόψε καὶ θὰ κάμῃ γιˬάτσο Ἰθάκ. Ἀπόψε κάνει γιˬάτσο Κεφαλλ. β) Τὸ ἐκ τοῦ ψύχους τούτου ρῖγος Κέρκ.: Τὸν ἔπιασε γιˬατσο 3) Ἡ ἐκ τοῦ ψυχροῦ ἀνέμου προσγιγνομένη βλάβη εἰς τὰ ἑσπεριδοειδῆ ἢ τὰ ποώδη φυτὰ Μῆλ. κ.ἀ. 4) Τὸ σκληρὸν ἐπίστρωμα ἐξ ἁλάτων καὶ λοιπῶν οὐσιῶν τοῦ νεροῦ τὸ ὁποῖον ἐπικάθηται εἰς τὸ ἐσωτερικὸν ὑδραγωγείων Κρήτ. (Νεάπ.) Ἡ λ. καὶ ὡς ἐπών. ὑπὸ τύπ. Γιˬάτσιος Ἀθῆν. Θεσσ. (Ἀγ. Βελεστ Βόλ Λάρ. Τρίκκ.) Μακεδ. (Γρεβεν. Νάουσ. Σέρρ.) Γιˬάτσος Ἀθῆν. Ἤπ. (Ἰωάνν.) Θεσσ. (Βόλ. Λάρ. Τίρναβ.) Θρᾴκ. (Κομοτ.) Μακεδ. (Ἄνω Κώμ. Καστορ. Νάουσ. Σέρρ.) Πελοπν. (Πάτρ.) Στερελλ. (Ἄμφισ. Θῆβ.) καὶ Γιˬάτσας Θεσσ. (Τύρναβ.) Μακεδ. (Βέρ.)
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
