Voir le fichier PDFἅγι-Γεˬώργις
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἅγι-Γεˬώργις
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Αρσενικό
Τυπολογία
ἅγι-Γεˬώργις ὁ, Καππ. (Σινασσ.) ἅι-Γεˬώργις σύνηθ. ἅις-Γεˬώργις πολλαχ. ἅις-Γεˬώρκις Κύπρ. ἅγὶ-Γεˬώρις Πόντ. (Κερασ.) ἅι-Γεˬώρις Καππ. (Ἀνακ.) ἅι-Γεˬώρκις Κύπρ. ἅι-Γεˬώρ᾿ς Σάμ. κ.ἀ. ἅις-Γεˬώρ᾿ς Θρᾴκ. (Σουφλ.) ἁ-Γεˬώργις Πελοπν. (Βασαρ. Μεσσ.) ἁ-Γεˬώρς Ἤπ. (Ζαγόρ. κ.ἀ.) Θρᾴκ. (Ἀδριανούπ. κ.ἀ.) ἁ-Γεˬώρις Καππ. (Σινασσ. κ.ἀ.) Πόντ. (Ὄφ.) ἁ-Γεˬώρτς Πόντ. (Κερασ. Τραπ.) ἁ-Γέρις Πόντ. (Κερασ.) ἁ-Γέρτς Πόντ. (Κερασ. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.) Ἁέρις Πόντ. (Ὄφ.) Ἁέρτς Πόντ. (Κερασ. Κοτύωρ. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.) Ἁωρτς Πόντ. (Κερασ.)
Ετυμολογία
Ἐκ παραθέσεως τοῦ ἐπιθ. ἅγιος καὶ τοῦ ὀν. Γεˬώργις.
Σημασιολογία
1)Ὁ ἅγιος Γεώργιος ὁ μεγαλομάρτυς ἑορταζόμενος τὴν 23ην Ἀπριλίου κοιν. καὶ Καππ. (Ἀνακ. Σινασσ. κ.ἀ.) Πόντ. (Κερασ. Κοτύωρ. Ὄφ. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.): Ἕνα παλληκάρι ἴσιˬαμ᾿ ἐκεῖ ἀπάνω, ὄμορφο σὰν τὸν ἁ-Γεˬώργι (ὡς δηλ. εἰκονίζεται οὗτος εὐσταλὴς καὶ ὡραῖος ἔφηβος) Βασαρ. Ἐπήγαμε ᾿ς σὸν ἁ-Γεˬώρ᾿ (εἰς τὴν ἑορτὴν ἢ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ ἁγίου Γεωργίου) Ὄφ. Ἁ-Γεˬώρις νὰ βοηθᾷ σε! (εὐχὴ) Ὄφ. Νὰ μὴ μ᾿ εὕρῃ τ᾿ ἁ-Γεˬωργιˬοῦ! (ἀρὰ) Βασαρ. Τ᾿ ἅι-Γεˬωργιˬοῦ τὸ λουλουδάκι (τὸ φυτὸν χαμαίμηλον τὸ κοινὸν <matricaria chamomilla> τῆς τάξεως τῶν συνθέτων <compositae> ἀνθοῦν κατ᾿ Ἀπρίλιον καὶ συλλεγόμενον ὡς φαρμακευτικὸν βότανον περὶ τὴν ἑορτὴν τοῦ ἁγίου Γεωργίου. Συνών. χαμόμηλο) Αἴγιν. Ἁέρι μ᾿, πρόφτα! (ἅγιε Γεώργιέ μου, πρόφτασε! Ἐπίκλησις ἐν ὥρᾳ κινδύνου) Τραπ. Χαλδ. Ἅις-Γεˬώρκις τοῦ θέρου (χαρακτηρίζεται οὕτως ὁ ἅγιος ὄχι μόνον διὰ τὴν προσέγγισιν τοῦ θερισμοῦ, ἀλλὰ καὶ πρὸς ἀντιδιαστολὴν ἀπὸ τοῦ χαρακτηρισμοῦ τῆς κατωτ. ἐν 2. φρ.) Κύπρ. Δὲν εἶναι κάθε μέρα τ᾿ ἁ-Γεˬωργιˬοῦ (δὲν παρουσιάζεται δὶς ἡ αυτὴ εὐνοϊκὴ περίστασις. Ἐκ τοῦ ἐθίμου τῶν βοσκῶν νὰ δίδουν δωρεὰν γάλα μόνον τὴν ἡμέραν τοῦ ἁγίου Γεωργίου. Ἡ φρ. εἶναι καὶ ἐπίπληξις γενικῶς τοῦ ἀξιοῦντος ἐπανάληψιν τῶν ἅπαξ τελεσθέντων. Πβ. ἅγι-Βασίλεις 1, ἅγι-Γιˬάννης 1) Πελοπν. (Ἀρκαδ. Δημητσάν.) (Συνών. φρ. δὲν εἶναι κάθε μέρα Λαμπρὴ) || Παροιμ. Ἅι-Γεˬώργι, βούηθα μου! – Σε͜͜ιὲ κ᾿ ἐσὺ τὰ πόδιˬα σου (ὅτι σὺν τῇ ἐπικλήσει τοῦ θείου πρέπει νὰ ἐνεργῶμεν καὶ ἡμεῖς. Πβ. ἀρχ. «σὺν Ἀθηνᾷ καὶ χεῖρα κίνει») Κρήτ. Ἀπὸ τ᾿ ἁ-Γεˬωργιˬοῦ καὶ πέρα | δώσ᾿ τοῦ φουστανιˬοῦ σου ἀέρα (ὅτι ἀπὸ τῆς 23ης Ἀπριλίου καὶ ἑξῆς δυνάμεθα νὰ ἐνδυώμεθα μὲ ἐνδύματα ἐλαφρότερα) Μεσσ. Ἁγὶ-Γεˬώρις ὅσον κι ἂν χάβουται, καμπόσους ἅγιˬους χρειάζει (ὅσον καὶ ἂν χαθῇ ὁ ἅγιος Γεώργιος, ἀξίζει ὅσον πολλοὶ ἅγιοι, ἤτοι ἡ παρακμὴ τοῦ μεγάλου εἶναι ἀνωτέρα τῆς ἀκμῆς πολλῶν μικρῶν) Κερασ. Κἄτ᾿ ἐποίκα τ᾿ ἁ-Γεˬωργί ᾿κ᾿ ἔρθεν ἀπέμπρα μ᾿ (κἄτι ἔκαμα τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τοῦ ἁγίου Γεωργίου καὶ ἦλθεν ἐμπρὸς μου, ἤτοι κἄποιαν ἐργασίαν ἔκαμα καὶ τιμωροῦμαι διὰ τὸ ἀμάρτημά μου. Ἡ παροιμ. λέγεται σκωπτικῶς ἐπὶ προσώπου, τοῦ ὁποίου ἡ παρουσία εἶναι εἰς ἡμᾶς εἰς ἄκρον δυσάρεστος) Χαλδ. Ἡ λ. ὡς τοπων. κοιν. β)Ὁ μὴν Ἀπρίλιος (κληθεὶς οὕτω, διότι ὁ κατ᾿ αὐτὸν ἑορταζόμενος ἐπισημότατος ἅγιος εἶναι ὁ ἅγιος Γεώργιος) Θρᾴκ. (Ἀδριανούπ.) Προπ. (Τρίγλ.) Συνών. ἰδ. ἐν λ. ἁγιγεˬωργιˬάτης 2. γ)Πληθ. ἅι-Γεˬώργιδες, παιδιά, καθ᾿ ἣν ἐπὶ ἀβακίου ἣ χάρτου γράφονται μηδενικὰ κατὰ παραλλήλους τρεῖς τριάδας ἢ τέσσαρας τετράδας καὶ οὕτω καθεξῆς καὶ κατόπιν οἱ παῖκται ἀρχίζουν νὰ ἑνώνουν ταῦτα ἄγοντες γραμμὰς ἀπὸ ἑνὸς εἰς ἄλλο οἱονδήποτε οἱασδήποτε σειρᾶς προσπαθοῦντες ὅπως μέχρι τέλους αἱ ἀγόμεναι γραμμαὶ μὴ ἐγγίσουν τὰ ἄλλα μηδενικὰ καὶ μὴ τάμουν ἄλλην γραμμήν. Ἡττημένος θεωρεῖται ὁ παίκτης, ὅστις ἐν τῇ προόδῳ τῶν ἑνωτικῶν γραμμῶν ἀποκλείεται ὑπὸ ἄλλης γραμμῆς (ἐπειδὴ τὰ μηδενικὰ καλοῦνται κάστρα, ἐν Κεφαλληνίᾳ δὲ τὸ περιφημότατον μεταξὺ τῶν πολλῶν φρουρίων εἶναι τὸ κάστρο Ἅις-Γεˬώργις, ἐντεῦθεν ὠνομάσθησαν καὶ ἅι-Γεˬώργιδες, οὕτω δὲ καὶ ὅλη ἡ παιδία. Πβ. ΣΛάμπρον ἐν Ν. Ἑλληνομν. 4<1907> 115) Κεφαλλ. Συνών. κάστρα, καστροπαρσιˬά, μηδενικά, μπάγκοι, τζίφος. 2)Ὁ ἅγιος Γεώργιος ὁ ἐν Λύδδῃ ἑορταζόμενος τὴν 3ην Νοεμβρίου Καππ. (Ἀνακ. Σινασσ.) Κύπρ. Πόντ. (Κερασ. Ὄφ. Σάντ. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.):Ὁ ἅις-Γεˬώρκις τοῦ σπόρου (ὠνομάσθη οὕτω ὁ ἅγιος, διότι συνήθως κατὰ Νοέμβριον σπείρουν) Κύπρ. β)Ὁ μὴν Νοέμβριος (διὰ τὴν κατ᾿ αὐτὸν τελουμένην ἑορτὴν τοῦ ἁγίου Γεωργίου τοῦ ἐν Λύδδῃ) Καππ. (Ἀνακ. Σινασσ. κ.ἀ.) Συνών. ἁγιγεˬωργίτης 4. 3)Ὁ ἅγιος Γεώργιος ὁ νεομάρτυς Ἤπ. (Ἰωάνν.)
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
