Voir le fichier PDFThe Platonist Philosopher and his Circle in Late Antiquity
Ενότητα:
Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Χρονολογία έκδοσης περιοδικού
1977
Περισσότερα...
Τύπος
Επετηρίδα
Συγγραφέας
Fowden, Garth
Περισσότερα...
Τίτλος άρθρου/ανακοίνωσης
The Platonist Philosopher and his Circle in Late Antiquity
Γλώσσα: Αγγλικά
Θεματική ενότητα άρθρου/ανακοίνωσης
Ιστορία της Φιλοσοφίας
Πλατωνική Φιλοσοφία
Γλώσσα άρθρου
Αγγλικά
Ελληνικά - Νέα (1453-)
Περίληψη άρθρου
Μια πρώτη βασική διαπίστωση, στην οποία προβαίνει ο συγγραφεύς του άρθρου, είναι ότι οι φιλοσοφικές σχολές που πρωτοεμφανίσθηκαν στην Αθήνα των όψιμων κλασσικών χρόνων είχαν έντονο τον χαρακτήρα του ιδρύματος, ενώ οι τρόφιμοι τους ένιωθαν στενά δεμένοι με τον χώρο που τους φιλοξενούσε. Όταν, κατά τους ελληνιστικούς και, ακόμα περισσότερο, τους ρωμαϊκούς χρόνους, τα φιλοσοφικά ρεύματα που είχαν αναπτυχθή στην Αθήνα άρχισαν να κινούνται προς τα μεγάλα αστικά κέντρα της οικουμένης, υπέστησαν διάφορες εξελίξεις. Μια απ’ αυτές ήταν ένας ευρύς συγκρητισμός, που όχι μόνο υπήρξε η εύλογη αιτία να αδυνατίσουν τα νήματα που συνέδεαν τους φιλοσοφούντες με τα παραδοσιακά αθηναϊκά κέντρα, όπου η κοσμοθεωρία τους είχε πρωτοδιατυπωθή σε σύστημα, αλλά ακόμα ήταν υπεύθυνος για την διαδοχική έκλειψη των περισσότερων συστημάτων από τον ιδεολογικό ορίζοντα. Προς τα τέλη του Β’ μεταχριστιανικού αιώνα, μοναδικό αστέρι πρώτου μεγέθους στον πνευματικό στερέωμα φάνταζε ο Πλάτων με δορυφόρους του τον Πυθαγόρα και τον Αριστοτέλη. Για να τονίσουν την απόλυτη παραδοχή των του κύρους του Πλάτωνος οι φιλόσοφοι της εποχής αυτοαποκαλούνταν Πλατωνικοί – και όχι Ακαδημαϊκοί. Οι σπουδαιότεροι ανάμεσα στους οπαδούς της Πλάτωνος διακεκαθαρμένης φιλοσοφίας κατά τον Γ’ και Δ’ αιώνα, ήταν άνθρωποι που διακρίνονταν για την θρησκευτική τους αντίληψη του ρόλου της φιλοσοφίας και την αγιότητα του καθημερινού τους βίου. Με το ερώτημα αν και κατά πόσο αυτά τα δύο χαρακτηριστικά γίνωνται έκδηλα στον τρόπο που διαρθρώνεται γενικώτερα η φιλοσοφική σκέψη και ζωή στην όψιμη αρχαιότητα, αρχίζει η ανάπτυξη του κυρίου θέματος του άρθρου, που συνίσταται στην λεπτομερή εξέταση της δομής τεσσάρων από τους Πλατωνικούς κύκλους που ήκμασαν κατά τον Γ’ και Δ’ αιώνα (του Αμμωνίου, Πλωτίνου, Ιαμβλίχου και Αιδεσίου). Από την έρευνα των σχετικών με την προσωπικότητα του Αμμωνίου Σακκά και του κύκλου του πηγών προκύπτει ότι ο Αλεξανδρεύς υπήρξε κάθε άλλο παρά αρχηγός Σχολής με την συμβατική έννοια της λέξης. Σαν τον Σωκράτη, ο Αμμώνιος ήταν μια βαθιά θρησκευμένη προσωπικότητα, που είδε ως κύριο σκοπό της ζωής του την χειραγώγηση των άλλων στον δρόμο της σοφίας και της αρετής. Γύρω του μαζεύθηκε ένας μικρός κύκλος μαθητών με διάφορους χαρακτήρες και ποικίλες κλίσεις και ενδιαφέροντα που, κάτω από την εμπνευσμένη του καθοδήγηση, ασχολούνταν με τα μεγάλα προβλήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, παίρνοντας ως φάρους στην αναζήτησή τους αυτή τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και, προφανώς, τον Πυθαγόρα. Στην συνέχεια εξετάζονται οι πηγές, που ρίχνουν φως στον κύκλο του Πλωτίνου. Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι ο γνησιώτερος από τους μαθητές του Αμμωνίου ουδέποτε ίδρυσε Σχολή με την κλασσική έννοια της Αιρέσεως, ή εδίδαξε επίσημα από καθέδρας. Στις διαλέξεις και δημόσιες συζητήσεις, που διοργανώνονταν στο σπίτι του Πλωτίνου στην Ρώμη, οποιοσδήποτε ήθελε μπορούσε να παραστή και να πάρη ενεργό μέρος, αν και υπήρχε κάποια διαφορά ανάμεσα στους «ακροατές» και τους «ζηλωτές». Με τον θάνατο του Πλωτίνου, ο κύκλος του διασπάσθηκε, ακριβώς όπως είχε συμβή και με τον κύκλο του Αμμωνίου. Στην Συρία των αρχών του Δ’ αιώνα ήκμασε ο Ιάμβλιχος. Η χαρισματική του προσωπικότητα είλκυσε «πλήθος» μαθητών και μια πλειάδα «εταίρων» που ύστερα από τον θάνατο του διδασκάλου μεταλαμπάδευσαν τις αρχές της φιλοσοφίας του σ’ άλλες μεριές της οικουμένης. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Καππαδόκης Αιδέσιος στην Πέργαμο. Γύρω του ήκμασε ο τελευταίος ίσως Νεοπλατωνικός κύκλος της όψιμης αρχαιότητας που είχε έντονα τα χαρακτηριστικά που ίσχυσαν για τους προηγουμένους. Με τον θάνατο του αυτοκράτορος Ιουλιανού, που είχε μαθητεύσει κοντά στον Αιδέσιο, για πρώτη φορά ξέσπασε έντονη η αντίδραση της Εκκλησίας κατά των φιλοσόφων, που ως τρόπο άμυνας στις πιέσεις της πολιτείας είδαν την συσπείρωσή τους σε δυο μεγάλα παραδοσιακά κέντρα, την Αθήνα και την Αλεξάνδρεια. Στις αρχές του Ε’ αιώνα, οι Πλατωνικές Ακαδημίες των δύο αυτών πόλεων – που είχαν ανακτήσει κάτι από την μορφή της κλασσικής Αιρέσεως – σημείωσαν μιαν αξιόλογη αναλαμπή, που φώτισε και το πρώτο ήμισυ του Στ’ αιώνα.
Λέξεις -κλειδιά
Πλάτωνας
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
