Ξεφύλλισμα pdfἀνανοῶ
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀνανοῶ
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ρήμα
Τυπολογία
ἀνανοῶ Λεξ. Βλαστ. Πρω. ἀνανογῶ Λεξ. Μπριγκ. ἀνανογάω Κεφαλλ.-Λεξ.Μπριγκ. Μέσ.ἀνανοοῦμαι Κύθηρ. Πελοπν.(Μάν.)-ΝΣαντοριν. ᾿Αγγελοκρούστ. 9- Λεξ. Κορ. ᾿'Ατ. 4,12 Ποππλετ Πρω. Βλαστ. ἀνανουοῦμι Θρᾴκ. (Αἶν.) ἀνανογοῦμαι Κρήτ. ἀνανοῦμαι Καππ. (Σινασσ.) ’νανοῦμαι Καππ. (Φάρασ.) ἀνανογε͜͜ιοῦμαι Ζακ. Κέρκ.-ΚΘεοτόκ. Καραβέλ. 36-Λεξ. Δημητρ. ἀνανοέμαι Πελοπν.(Λακων. Μάν.) ἀνανογε͜ιέμαι Κεφαλλ. Πελοπν.(Λακων.Τριφυλ.)-ΣΜατσούκ.Γλυκοχαρὰμ.77-Λεξ.Πρω. Δημητρ. ἀνανογε͜ιῶμαι Κεφαλλ. ἀναηνόνομαι Παξ. Ἀόρ. ἀνανοήθηκα πολλαχ. ἀναηνόθηκα Παξ.
Ετυμολογία
Τὸ μεταγν. άνανοῶ. Περὶ τῆς λ. ἰδ. ΒΦάβην ἐν ᾿Αθηνᾴ 27 (1915) Λεξικογρ. ᾿Αρχ. 149 κἑξ. Ὁ τύπ. ἀνανοῦμαι καὶ ἐν κειμένῳ Ἄθω τοῦ 16ου αἰῶνος «τί καθέζεσαι; Τί ἀνανοῦσαι;» Ὁ τύπ. ἀναηνόνομαι ἐκ τοῦ κατ᾽ ἀναγραμματισμὸν σχηματισθέντος ἀορ. ἀναηνόθηκα.
Σημασιολογία
1) Διανοοῦμαι σκέπτομαι Καππ. (Σινασσ.Φάρασ.) Κέρκ. Κεφαλλ.Πελοπν.(Λακων.) -ΑΒαλαωρ. Ἔργα 3,210 ΝΣαντοριν. ἔνθ’ ἀν. -Λεξ. Κορ. ἔνθ᾽ ἀν. Βλαστ. Πρω. Δημητρ.: ᾿Αργὰ τὸ ἀνανοήθηκες Λακων. Νὰ μὴν ἀνανογε͜ιώμαστε γιˬὰ τὸν ἑαυτό μας Κεφαλλ. ᾿Ανανοῦτον ἐκεῖνα ποῦ εἶδιˬε κ᾽ ἤκουσε Σινασσ. Τὸ ἀνανοοῦμαι καὶ βαρένει ἡ ψυχή μου ΝΣαντοριν. ἔνθ’ ἀν. ‖ ᾊσμ. Στέκω καὶ συλλογίζομαι κιˬ ἀνανογε͜ιέμαι τώρᾳ Λεξ. Δημητρ. Ἔπεσα και᾿ κοιμήθηκα, | τὴ νύχτ᾿ ἀνανοήθηκα, τὸ λόγο ἀναθυμήθηκα Λακων. Ποίημ. Στοιχε͜ιό τῆς γῆς περήφανο βουλήθηκε νὰ φτάσῃ τὰ σύγνεφα μὲ τὰ κλαριˬά, τὸν ᾍδη μὲ τὴ ρίζα, καὶ δὲν ἀνανοήθηκε ποῦ ὁ χαλαστὴς ὁ χρόνος τοῦ ’χε φωλεˬάσει ’ς τὴν καρδιˬὰ καὶ τὄσκαφτε λαγούμι ΑΒαλαωρ. ἔνθ’ ἀν. Ἡ σημ. καὶ μεταγν. Πβ. Ξενοφ ᾿Εφέσ. 1,11 «ἀλλήλοις περιφύντες ἔκειντο πολλὰ ἀνανοοῦντες». Συνών. ἀναλογίζομαι 1,συλλογίζομαι. 2) Αἰσθάνομαι, ἀντιλαμβάνομαι, ἐννοῶ Ζακ.Θρᾴκ. (Αἶν.) Κεφαλλ. Κρήτ. Πελοπν. (Λακων. Μάν.)-ΚΘεοτόκ. ἔνθ’ ἀν. -Λεξ. Ποππλετ. Μπριγκ. Βλαστ. Δημητρ.: ᾿Ανανοήθηκε πῶς ἔκαμε πολὺ ἀνόητα Κεφαλλ. Τὸ gουνῶ καὶ δὲν ἀνανογε͜ιέται αὐτόθ. Τὸ ὰνανοήθηκα ἀργὰ αὐτόθ. Τόσο gαιρὸ δὲ bοροῦσες ν᾿ ἀνανοηθῇς Λακων. Ἀνανοήθηκα κ᾽ ἔπεσε ἕνα dουφέκι Μαν. Ἐκεῖ ποῦ μιλούσαμε ἀνανοήθηκα καἱ βάρεσε ἡ πόρτα αὐτόθ. Ἄνανοήθηκα τί μοῦ εἶπες Λεξ. Δημητρ. Κάνουμε κάνουμε σὲ τούτη τὴ ζωὴ σὰ νά ’μαστε γιˬὰ πάντα μας ’ς τὴ γῆς καὶ δὲν ἀνανογε͜ιούμαστε ποῦ μοναχὰ διˬαβαίνουμε ΚΘεοτόκ. ἔνθ’ ἀν. ‖ Γνωμ.Κόρη ξεγελασμένη ἀνανογε͜ιέται τὴ ντροπὴ της κιˬ ἄς μή τὴν ξέρουν ἄλλοι Λεξ. Δημήτρ.‖ ᾎσμ. Βρίστω καὶ τὰ μικρὰ παιδιˬά καὶ δὲν ἀνανογοῦdα Κρήτ. Συνων αἰσθάνομαι 1, καταλαβαίνω, νο͜ιώθω. β) Παθ. προξενῶ αἴσθησιν ὑπάρξεως, γίνομαι αἰσθητὸς ὅτι ὑπάρχω ΣΜατσούκ ἔνθ’ ἀν.: Ποίημ. Κιˬ ἀλήθε͜ια τὰ Ἑλληνόπουλλα ποῦ μιˬὰ σταλιˬὰ αἱμάτου παλα͜ιοῦ γενναίου, ᾿ς τοίς φλέβες τους κἄποτ’ ἀνανογε͜ιέται. 3)Φθάνω εἰς ἡλικίαν, καθ’ ἣν ἀρχίζει τις νὰ ἐννοῇ Ζάκ Πελοπν. (Μάν.): ᾿Αbόdες ἀνανοήuηκα τέτο͜ιος ἤτανε Μάν. 4) Ἔρχομαι εἰς τὸν ἑαυτόν μου, συνέρχoμαι Ζάκ Κύθηρ. Πελοπν. (Λακων.) -Λεξ. Βλαστ. Δημητρ.: Ἀνανοήθηκα ἀπὸ τοὺς πόνους Ζάκ. Μόλις τὴν αὐγὴ ἀνανοήθηκα ἀπὸ τὸ μεθύσι Λεξ. Δημητρ. Συνών. ἀναλογίζομαι 2, ἀναπαίρνω 3, συνεφέρνω. 5) Ἐγείρομαι ἀπὸ τὸν ὕπνον, ἐξυπνῶ Παξ. Πελοπν (Λακων. Μάν. Τριφυλ.): Σήμερα ἀνανοήθηκα πολὺ νύχτα Λάκων. Τὴ νύχτα τὰ μεσάνυχτα ποῦ ἀνανοήθηκα Χάρου τρομάρα μ᾿ ἔπιˬασε αὐτόθ. Ἀνανοήθηκα κἀμμιˬὰ φορὰ καὶ τί νὰ δῶ bροστά μου! Μάν. Θά ’ρθω αὔριο πολὺ πρωί, ἄν ἀνανοηθὤ Τριφυλ. Κοιμᾶται και᾽ δὲν ἀναηνόνεται Παξ. Ἐπεσα 'ς τὸν ὕπνο καὶ δὲν ἀναηνόθηκα ἴσαμε τὸ βράδυ αὐτόθ. Συνών. ξυπνῶ. 6) Ἐνθυμοῦμαι Λεξ. Δημητρ.: Ἔξαφνα ἀνανοήθηκα τί ἔγινε. Συνων. ἀναγορεύω 1 β, ἀναθιβάλλω Β2, ἀναθυμίζω, ἀνιστορῶ, θυμᾶμαι. 7) Ἐνεργ. ἔφιστῶ τὴν προσοχὴν τινὸς εἴς τι Κεφαλλ.: Τὸν ἀνανοησα καὶ δὲν ἐπλήρωσε δυˬὸ φορές. β) Εἰδοποιῶ Κεφαλλ. -Λεξ. Μπριγκ. : Δὲ βρέθηκε κἀνεὶς νὰ μ᾿ ἀνανοήσῃ καὶ τὴν ἔπαθα Κεφαλλ. Μετοχ. 1) Ὁ συναισθανόμενος, ὁ ἐννοῶν τὰ περὶ ὁ ἐννοῶν τὰ περὶ ἑαυτὸν συμβαίνοντα ΑΛασκαρ. Ἤθη 84: Εἶδαν τὴν ἀδελφή τους ἀνανοημένη καὶ πρόθυμη νὰ τοὺς παραδώσῃ τόν ἀρχιδιˬάκω. 2) Ὁ φθάσας εἰς ἡλικίαν, ὥστε νὰ ἀρχίζῃ νὰ ἐννοᾖ τὰ περὶ. ἑαυτὸν Ζᾶκ.: Ἀνανογούμενο παιδί.
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
