Ξεφύλλισμα pdfἀρμάτα
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀρμάτα
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Θηλυκό
Τυπολογία
ἀρμάτα ἡ, Ἤπ. (Δρόβιαν. Ζαγορ. Παραμυθ. Τσαμαντ. κ.ἀ.) Θεσσ. Μακεδ. (Ἀνασελ. Σέρρ. Σίτοβ. κ.ἀ.)-ΚΚρυσταλλ. Ἔργα 2,38.
Ετυμολογία
᾿Εκ τοῦ ρ. ἀρματώνω. Διὰ τὸν σχηματισμὸν πβ. ΓΧατζιδ. ΜΝΕ 1,76.
Σημασιολογία
1) Ὁ ὁπλισμὸς ἐν γένει, πανοπλία Ἤπ. Θεσσ. Μακεδ. (Σίτοβ. κ.ἀ.): ᾎσμ. Κουντουκαρτέρε͜ια, μπράτιμι, φίλι κιˬ ἀγαπημένι, νὰ πάρῃς τὴν ἀρμάτα μου, νὰ πάρῃς τ᾿ ἄλουγό μου Σίτοβ. β) Πολεμικὸς στόλος (ἐκ παρετυμ. πρὸς τὸ ἀρμάδα, ὃ πβ.) Ἤπ. Θεσσ.-ΝΧαλιορ. Ὑδρέικ. θρῦλ. 45: Τουρκικὴ ἀρμάτα ΝΧαλιορ. ἔνθ’ ἀν. Συνών. ἀρμάδα. 2) Τὰ χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ κοσμήματα τὰ ἐξαρτώμενα ἐκ τοῦ τραχήλου, τοῦ στήθους καὶ τῶν χειρῶν τῶν γυναικῶν καὶ ὅλος ἐν γένει ὁ στολισμὸς Ἤπ. (Δρόβιαν. Ζαγόρ. Παραμυθ. Τσαμαντ. κ.ἀ.): Ἡ γυναῖκα εἶχε σωστὴ ἀρμάτα ποῦ ἔκοφτε γρόσιˬα (ἐστοίχιζε πολὺ) Ἤπ. Σήμιρα ἔβαλι πά’ τ᾿ς ἀρμάτις Ζαγόρ. || ᾎσμ. Τὴν εἴδατε τὴν παππαδιˬὰ μ’ ὅλη της τὴν ἀρμάτα, τὴ χρυσοκέντητη ποδεˬά, τοῖς ἀργυρὲς τοκάδες; Ἤπ. 3) Ἐνδυμασία πολυτελὴς Ἤπ. (Δρόβιαν. Ζαγόρ. Παραμυθ. Τσαμαντ. κ.ἀ.) Μακεδ. (Ἀνασελ. Σέρρ. κ.ἀ.)-ΚΚρυστάλλ. ἔνθ’ ἀν.: Παροιμ. Ἡ ἀρμάτα βγάζει νεˬᾶτα (ὁ κομψῶς ἐνδυόμενος φαίνεται νεώτερος τὴν ἡλικίαν) Ἤπ. Ἡ ἀρμάτα βγάζει μάτιˬα (ἐπὶ τοῦ καθισταμένου πτωχοῦ ἕνεκα τοῦ πολυτελοῦς βίου) αὐτόθ. Τοῦτ᾿ ἡ πίττα κ᾿ ἡ κανάτα | μ᾿ ἔκαμαν μὲ τέτο͜ια ἀρμάτα (εἰρωνικῶς ἐπὶ τοῦ ρακενδύτου, ὅστις κατήντησε τοιοῦτος διὰ λαιμαργίαν καὶ φιλοποσίαν) αὐτόθ. Τοῦ νεοῦ πρέπουν τὰ νεˬᾶτα, τοῦ γέρου ἡ ἀρμάτα (εἰς τοὺς γέροντας συγχωρεῖται ἡ φιλοκαλία πρὸς ἐλάττωσιν τῆς ἀσχημίας τοῦ γήρατος) αὐτόθ. Οἱ νεˬοὶ μὶ τὰ νεˬάτα τ᾿ς | κ’ οἱ γέρ’ μι᾿ τ᾿ν ἀρμάτα τ᾿ς (συνών. τῇ προηγουμένῃ) Σέρρ. || ᾎσμ. Ἡ γαλανὴ θέλει φλωριˬὰ κι ἡ μαυρομμάτ’ ἀρμάτα Ἀνασελ.-Ποίημ. Καὶ πάλι ξαναπρέπει σου βαρε͜ιὰν ἀρμάτα νά ᾿χῃς, νά ᾿χῃς πολλὲς τὲς φορεσιˬὲς καὶ χρυσοκεντισμένες ΚΚρυστάλλ. ἔνθ’ ἀν.
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
