ἀχπάνω

Ενότητα:

Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών

Λήμμα

ἀχπάνω

Τύπος

Λήμμα

Γένος

Ρήμα

Τυπολογία

ἀχπάνω Πόντ. (Ἴμερ. Κερασ. Κοτύωρ. Κρώμν. Ὄφ. Σάντ. Σούρμ. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.) ᾿χπαίνω Πόντ. (Σινώπ.) Παθ. ἀχπάουμαι Πόντ. (Κερασ. Ὄφ. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.) Μέσ. ἀχπάσκουμαι Πόντ. (Ἴμερ. Κερασ. Κοτύωρ. Κρώμν. Ὄφ. Σάντ. Σούρμ. Τραπ. Χαλδ.)

Ετυμολογία

Εκ τοῦ ἀρχ. ἐκσπῶ.

Σημασιολογία

1) Ἀποσπῶ προσκεκολλημένον τι, ἐκριζώνω ἔνθ’ ἀν: Ἄχπάνω ἕναν κλαδὶν-τὸ δεντρὸν ἀσ’ σὴ ρίζαν-τὰ μαλλία κττ. Κερασ. Κοτύωρ. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ. ’Εφύσεσεν ὁ ἄνεμον κ’ ἔχπασεν τὰ δεντρὰ Τραπ. Ἐχπάγαν ἀσ’ σὴν ἀέραν τὰ φυτὰ Κοτύωρ. Χαλδ. || Φρ. Ἀχπάνω τὴ γλῶσσα σ’! (ἀπειλὴ) Κερασ. Χαλδ. κ.ἀ. Ἡ καρδία μ᾿ ἐχπάγεν (ἐτρόμαξα) Τραπ. Ἀχπάνει με ἡ κλαίη (μὲ πιάνουν κλάματα) Χαλδ. Ἀχπάνει με τὸ γέλος (μὲ πιάνουν τὰ γέλια) αὐτόθ. Ἔχπασαν τὰ σκόρδα (διετέθησαν ψυχρῶς πρὸς ἀλλήλους) Κερασ. || Παροιμ. Ἐκεῖ ποῦ δάκει ἀχπάνει ἤ δάκει καὶ ἀχπάνει (ἐπιτυγχάνει εἰς πᾶσαν ἐπιχείρησίν του) Πόντ. Ἀς τ’ ᾠβὸν μαλλίν ἀχπάν’ (ἀπὸ τ’ ἀβγὸ μαλλὶ ξερριζώνει: ἐπὶ τοῦ ἱκανοῦ) Χαλδ. ’Ασ’ σὸν ἄρκον ἀπάνω ἕναν μαλλίν πα ν’ ἀχπάντς καλὸν ἔν᾿ (ὅτι παρὰ φιλαργύρου καὶ μικρὸν ὄφελος εἶναι κέρδος) Σάντ. Καὶ ἀμτβ. ξερριζώνομαι Πόντ. (Τραπ.): Φρ. Ἔχπασεν ἡ καρδία μ᾿ (ἐτρόμαξα). Συνών. ἀπαχπάνω, ξερριζώνω. 2) Ἐνεργ. καὶ μέσ. ἀχπάσκουμαι, ἀναχωρῶ. ξεκινῶ ἔνθ’ ἀν.: Ἀχπάσκουμαι ᾿ς σὸν πόλεμον-’ς σὴν ξενιτείαν κττ. Κερασ. Κοτύωρ. Τραπ Χαλδ. κ.ἀ. Ἐχπάστα νὰ πάγω ᾿ς σὸ παρχάριν Κερασ ᾿Εχπάστε καὶ πάει Κοτύωρ. ᾿Εχπάσταμες καὶ θὰ ἐπέγναμεν αὐτόθ. Ἔχπασε νὰ πάῃ Ὄφ. Ἐκόμπωσε τὸ κορίτζ’ καὶ ἐπῆρεν ἀ καὶ ἔχπασε (ἐκ παραμυθ.) Σούρμ. || ᾌσμ. Ἀχπάκεταν ὁ ᾿Ακρίτες μου νὰ πάγῃ κυνηγεύῃ Κερασ. Ἀχπάκεται ὁ στρατηγὸν καὶ πάγει ’ς τὸ σεφέριν Τραπ. Ἐχπάστανε καὶ πάγουνε καὶ πάν ’ς σὴν ξενιτείαν Κερασ. Καράβιν ιλρμάτωτον ἐχπάστεν ᾿ς σὴν Φργκίαν Τραπ. 3) Μεταφ ἐνεργ. καὶ μέσ. φθείρομαι Πόντ. (Σινώπ. κ.ἀ.): Τὰ ροῦχα μου ἀποπάνου μου τζερίγανε, ἔχπάστανε Πόντ. Ἔχπασαν τὰ πεντόχλιˬα (παντόφλες) Σινώπ.

Creative Commons

Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/