Ξεφύλλισμα pdfβάσανο
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
βάσανο
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Ουδέτερο
Τυπολογία
βάσανο τό, βάσανος ὁ, Εὔβ. (Αὐλωνάρ.) βάσανους Μακεδ. (Χαλκιδ.) βάσανον τό, Πόντ. (Κερασ. Τραπ.) κ.ἀ. βάσανο κοιν. βάσανον βόρ. ἰδιώμ. βάρσανον Πόντ. (Κερασ. Τραπ.) βάρσανο Εὔβ. (Κάρυστ.) Ἤπ. Πελοπν. (Μάν.) Προπ. (Κύζ.) κ.ἀ. βάρσανου Ἤπ. (Ἰωάνν.) Θρᾴκ. (Αἶν.) Λέσβ. Σαμοθρ. κ.ἀ. βάσανε Τσακων.
Ετυμολογία
᾿Εκ τοῦ μεσν. οὐσ. βάσανον, ὃ ἐκ τοῦ ἀρχ. βάσανος. Ἡ μεταβολὴ τοῦ γένους συνετελέσθη τὸ πρῶτον ἐν τῷ πληθ. κατ’ ἐπίδρασιν τοῦ συνων. πάθη, κατὰ δὲ τὸ βάσανα καὶ ἑνικ. βάσανο. ᾿Ιδ. ΓΧατζιδ. ΜΝΕ 2, 58.
Σημασιολογία
1) Τιμωρία, κολασμός, βάσανος Πόντ. (Κερασ. Τραπ.): Τῆ κόλασις τὰ βάσανα Κερασ. 2) Πόνος, μόχθος, ταλαιπωρία, δεινοπάθημα κοιν. καὶ Πόντ. (Κερασ. Τραπ.) Τσακων.: Τραύιξα βάσανα πολλά. Μ᾿ ἔφαγαν οἱ πίκρες καὶ τὰ βάσανα. || Φρ. Μὲ τὰ χίλιˬα βάσανα ἢ μὲ χίλιˬα βάσανα ἢ μὲ τὰ πολλὰ βάσανα ἢ μὲ βάσανα πολλὰ (κατόπιν πολλῶν προσπαθειῶν, κόπων, μόχθων κττ.) κοιν. Τοῦ λιναριˬοῦ τὰ βάσανα καὶ τῆς ἐλα͜ιᾶς τὰ πάθη (ἐπὶ μόχθων μεγάλων) πολλαχ. Τῆ Τροιάδας τὰ βάρσανα (ἐπὶ μεγάλων ταλαιπωριῶν) Κερασ. Βάσανά μου τὰ ἄσωστα (ἐπὶ ἐμφανιζομένων δυσχερειῶν) Πελοπν. (Δημητσάν.) || Γνωμ. Ὁ κόσμος εἶναι γιˬὰ βάσανα πολλαχ. || ᾌσμ. Κρυφὰ τοῦ κόσμου σ’ ἀγαπῶ καὶ φανερὰ ᾿ς τὸ νοῦ μου, γιˬατὶ σὺ μπλεˬὸ ἐγίνηκες βάσανο τοῦ κορμιˬοῦ μου Θήρ. Γιˬὰ σένα ἔχω βάσανα, γιˬὰ σένα ἔχω πάθη, γιˬὰ σένα ἔχω ᾿ς τὴ gαρdιˬὰ ἔνα gαρβούνι κιˬ ἅφτει Κρήτ. β) Μετων. πρόσωπον ἢ πρᾶγμα προξενοῦν βάσανα κοιν. : Εἶναι βάσανο αὐτὸ τὸ παιδὶ - αὐτὴ ἥ δουλε͜ιὰ κττ. Συνών. βασανιστήριˬο, μαρτύριˬο. γ) Ἡ ἀγαπωμένη κόρη (τοῦτο λέγεται πάντοτε μετά τινος χαριεντισμοῦ) σύνηθ. δ) Ἀσθένεια Ἀθῆν. Στερελλ. (Ἀράχ.) κ.ἀ.: Βρῆκε τὰ ζῷα βάσανο Ἀθῆν. 3) Φόρος δημόσιος Ρόδ. 4) Καπνοσύριγξ (ἐπὶ τὸ ἀστειότερον) Μακεδ. (Θεσσαλον.) Χίος. Συνών ναρgιλές. 5) Τὸ ἀνδρικὸν μόριον Στερελλ. (Τριχων.) 6) Εὐῶδες τι φυτὸν Λέσβ. (Μόλυβδ.)
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
