Ξεφύλλισμα pdfἀνάπαψι
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀνάπαψι
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Ουσιαστικό
Γένος
Θηλυκό
Τυπολογία
ἀνάπαψι ἡ, ἀνάπαυσι Πόντ.(Κερασ.Χαλδ.)-Λεξ. Πόππλετ. ἀνάπαψι κοιν. καὶ Καππ. (Σινασσ) Πόντ. (Κερασ. Κοτύωρ. Οἰν. Τραπ.) ἀνέπαψι Κίμωλ. ᾽νέπαψι Θρᾴκ. (Σιρέντζ.)
Ετυμολογία
Ἐκ τοῦ ἀρχ. οὐσ. ἀνάπαυσις.
Σημασιολογία
1) ᾿Ανάπαυσις κοιν. καὶ Καππ. (Σινασσ.) Πόντ. (Κερασ. Κοτύωρ. Οἰν. Τραπ Χαλδ.): Ἔχομε καθισιˬὸ κι ἀνάπαψι. Δὲν ἔχω ἀνάπαψι ἀπὸ τὴν πολλὴ δουλε͜ιά. Ζηλεύω τὴν ἀνάπαψί σου! κοιν. Ἀνέπαψι δὲν ἔχομεν Κίμωλ. Νύχταν καὶ ἡμέραν ἀνάπαψιν ᾿κ᾿ ἔχω Κοτύωρ. Τραπ. Ἀνάπαψιν νὰ μὴν ἔῃ! (ἐνν. μετὰ θάνατον. ’Αρὰ) Κερασ. ǁ Παροιμ. Ἄσ᾿ τηνε τὴν ἀνάπαψι γιὰ νά ᾽ρθῃ μὲ τὴν ὥρα της (ἐργάζου καὶ ὅταν εὐπορήσῃς θὰ ἀναπαυθῇς) ᾿Ιόνιοι Νῆσ. Ὁ κύλλον σύρ’ ἀνάπαυσιν, σύρ’ καὶ μαῦρα ἡμέρας (ὁ σκύλλος διάγει ἐν ἀναπαύσει, ἀλλὰ περνᾴ καὶ κακὰς ἡμέρας. Ἐπὶ τῆς ἀσταθοῦς εὐτυχίας) Χαλδ. Φαεῖν, ποτήν, ἀνάπαψιν κ᾿ ἐβόρραν, καλωσύνν (φαγητόν, ποτόν, ἀνάπαυσις καὶ σκιά, καλωσύνη. Ἐπὶ μεγάλης χλιδῆς) Τραπ. Ἡ σημ. καὶ μεσν. Πβ. Χρον Μορ Η στ. 5594 (ἔκδ. JSchmitt) «ἐσιάστησαν τοῦ νὰ ἀπελθοῦν ’ς τὴν Λακεδαιμονίαν διὰ τὸ ἦτον χώρα εὔκολη δι’ ἀνάπαψιν φουσσάτου». Συνών. ἀναπαὴ 1, ἀνάπαμα, ἀναπαμὸς, ἀνασοή. β) Ἡσυχία κοιν. : Δουλεύω-τρώω μὲ τὴν ἀνάπαψι’ μου. Βρῆκα τὴν ἀνάπαψί μου. Συνών. ἀναπαὴ 1β, ἀναπαμὸς 1 β. γ) Οἰκία Πελοπν.: ᾎσμ. Κ᾿ ἔκαψε τὴν άνάπαψι μ’ ὅλα τὰ μυλοκούπιˬα. Ἡ σημ. καὶ ἐν Θυσ. ᾿Αβραὰμ στ. 104 (ἕκδ. ἘLegrand Biblioth. 1,229) «νύκτα ’ναι κι ἄμ᾽ ἀκκούμπισε εἰς τὴν ἀνάπαυσίν σου». Συνών. σπίτι. δ) ’Αφοδευτήριον, ἀποχωρητήριον Θρᾴκ. (Σιρέντζ.) Κύπρ. Μεγίστ. Κορ. Ἄτ. 4,13. Συνών. ἰδ. ἐν λ. ἀνάγκαῖο 1. 2) ᾿Αποσύνθεσις. διάλυσις, ἐπὶ νεκροῦ Καππ. (Σινασσ.): ᾎσμ. Νὰ σὲ διˬῶ, Κωσταντῖνε μου, ἀνάπαψ’ νὰ μὴν ἔχῃς, νὰ μὴ σὲ φάῃ τὸ χῶμα σου, νὰ μὴ σὲ λε͜ιώσ' ἡ πλάκα σου, ποῦ ᾽δωκε; τὸ κορίτσι μου κάτω μακρὰτς τὰ ξένα! (ἀρά, διότι ἡ μὴ διάλυσις τοῦ νεκροῦ εἶναι σημεῖον τῆς θείας δίκης).
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
