Ξεφύλλισμα pdfἀγάληˬα
Ενότητα:
Διαλεκτικό υλικό των εκδεδομένων τόμων του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών
Λήμμα
ἀγάληˬα
Τύπος
Λήμμα
Μέρος του λόγου
Επίρρημα
Τυπολογία
ἀγάληˬα ἐπίρρ. γαληνὰ Θρᾴκ. Κύπρ. Ρόδ. γαλενὰ Πόντ. (Κοτύωρ. Χαλδ.) γαληˬανὰ Μακεδ. Στερελλ. (Αἰτωλ.) Τσακων. γάλη Ἤπ. Κέρκ. Κίμωλ. Μεγίστ. Παξ. Πελοπν. (Γορτυν. Λακων. Λάστ. Οἰν.) Τσακων. κ.ἀ. γάληˬα Ἀθῆν. Θρᾴκ. (Ἀδριανούπ. Σαρεκκλ.) Καππ. (Ἀραβάν. Σίλ. Σινασσ. κ.ἀ.) Λέσβ. Μακέδ. (Μελέν. Σέρρ. κ.ἀ) Παξ. Πελοπν. (Βούρβουρ. Μαζαίικ. κ.ἀ.) Προπ. (Ἀρτάκ.) γάλ Πόντ. (Κοτύωρ. Οἰν. Ὄφ. Σαντ. Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.) κάληˬα Καππ. (Φλογ.) γιˬάλη Κύπρ. ἀγαληνὰ Ζάκ. Θρᾴκ. (Κομοτ.) Κρήτ. ἀγάληνα Καππ. ἀγαληˬανὰ Κρήτ. Μακεδ. Στερελλ. (Αἰτωλ.) κ.ἀ. ἀγάληˬα κοιν. καὶ Καππ. (Σινασσ. κ.ἀ.) ἀγάλ Πόντ. (Κερασ. Κοτύωρ. Τραπ. Χαλδ.) ἀγάλη Ἰόνιοι Νῆσ. Κρήτ. (καὶ ἀγάληˬα) Σίφν. κ.ἀ. -ΚΚρυστάλλ. Ἔργα 2,143 ἀγάλα Ναξ. (Σκαδ.) ἀληˬάγα Θρᾴκ. (Αἶν.) ἄληˬα Νάξ. (Κορων.)
Ετυμολογία
Τὸ μεσν. ἐπίρρ. γαληνά, Ἰδ. ΣΞανθουδ. ἐν Ἀθηνᾷ 26 (1914) Λεξικογρ. Ἀρχ. 126 κἑξ. (Ὁ Κορ. Ἄτ. 2,4 καὶ 4,3 νομίζει ὅτι ἴσως ἐκ τοῦ ἀρχ. ἐπιθ. ἀγανός, ὁ Βυζ. Παράγει ἐκ τοῦ ἀκαλά, ἀκαλῶς ἢ ἐκ τοῦ ἀγανῶς, ὁ ΝΓιάνναρ. Περὶ Ἐρωτοκρ. ἐν λ. ἀγάλια τοῦ γλωσσαρίου ἐκ τοῦ Ἀραβ. aghir, ὁ GMeyer Neugr. Stud. 4,5 καὶ ὁ ΜΤριανταφ. Lehnworter 141 ἐκ τοῦ Ἰταλ. eguale, uguale). Ὁ τύπ. ἀγάλη ἤδη μεσν. Πβ. Γαδάρου διήγ. στ. 534 (ἔκδ. Wagner σ. 125) «ἀντάμα νὰ μιλήσωμεν, ὁμάδι νὰ γευθοῦμεν | καὶ ἀγάλ᾿ ἀγάλη εἰς τὸ σκιὸς τὴν στράτα νὰ κρατοῦμεν». Τὸ γάλη καὶ γάλην ἤδη παρὰ Μαχαιρ. Τὸ ἄληˬα ἐκ τοῦ ἀγάληˬα ἀποβληθέντος τοῦ γ μεταξὺ φων. Καὶ συγχωνευθέντων τῶν δύο α.
Σημασιολογία
1)Βραδέως, ἡσύχως, ἠρέμα, πολλάκις δὶς ἐπαναλαμβανόμενον πρὸς ἐπίτασιν τῆς σημ. καὶ ἕνεκα τούτου ἐνίοτε καὶ ὡς μία λ. ἐκφερόμενον κοιν. καὶ Καππ. (Ἀραβάν. Σίλ. Σινασσ. Φλογ. κ.ἀ) Πόντ. (Κερασ. Κοτύωρ. Οἰν. Ὄφ. Τραπ. Σάντ. Χαλδ. κ.ἀ.) Τσακων.: Μιλῶ-περπατῶ ἀγάληˬα. Πήγαινε ἀγάληˬ᾿ ἀγάληˬα γιˬὰ νὰ σὲ φτάσω σύνηθ. Ἀγάληˬ᾿ ἀγάληˬα ἀνεβαίν᾿ ὁ ἀγέρας Τῆν. Πληρώνεο τὸ χρέος του ἀγάληˬ᾿ ἀγάληˬα Κρήτ. Ἀγάληˬ᾿ ἀγάληˬα ζ᾿μώ᾿ τοὺ ἀλεύρ᾿ Κομοτ. Πῆ᾿ ἀγάληˬ᾿ ἀγάληˬα καὶ τοῦ πῆρε τὸ μαχαίρι ἀπὸ τὸ χέρι Παξ. Ἀγάλη ἀγάλη νὰ πααίνωμε μαζὶ Κρήτ. Ἀγάλη ᾿γάλη πήανε Σίφν. Ἀγάλα ἀγάλα περίμενε κ᾿ ἐμένα Σκαδ. Θὰ σὲ περιμένω γάληˬα γάληˬα ιˬακάτου (βραδέως κατερχόμενος, βαδίζων πρὸς τὰ κάτω) Μαζαίικ. Ἐκααλ- λίτεψεν γιˬάλη ᾿άλη τ᾿ ἔπκιˬασεν τὴν στράταν (τοῦ δευτέρου γιˬάλη τὸ γιˬ ἐξέπεσε μεταξὺ δύο φων.) Κύπρ. Γάλ γάλ πάγω-πορπατῶ Ὄφ. Τραπ. Χαλδ. Ἄληˬα ἄληˬα πάαινε Κορων. Ἄφ᾿ς τὸ φαεῖν ἂς βράζ᾿ γαλενὰ γαλενὰ (ἄφησε τὸ φαγεῖ νὰ βράζῃ σιγὰ σιγὰ) Κοτύωρ. Ἄστοχα ἀπὸ τὴ σκοτεινάδα τῆς μπόρας βρεθήκανε ᾿ς τὸν ἥσκιˬο τῆς νύχτας ποῦ πρόβαινε ἀγαληγάλη ΚΚρυστάλλ. ἔνθ᾿ ἀν.|| Παροιμ. Ἀγάληˬα ἀγάληˬα γίνεται ἡ ἀγουρίδα μέλι (πᾶν ἔργον ἀπαιτεῖ χρόνον ἵνα συντελεσθῇ. Πβ. ΝΠολίτ. Παροιμ. 1,138) πολλαχ. Ἀγάληˬ ἀγάληˬα, κόττα μου, κ᾿ ἐγὼ σὲ μαγερεύω (πρὸ τῆς παρελεύσεως πολλοῦ χρόνου θὰ δυνηθῶ νὰ σὲ τιμωρήσω) Ἰόνιοι Νῆσ. Πελοπν. - Γνωμ. Μὲ τὸν καιρὸ κι ἀγάλη ἀγάλη (ἐνέργει μετὰ περισκέψεως ἐν εὐθέτῳ καιρῷ) Ἰόνιοι Νῆσ. Ἀγάληˬ᾿ ἀγάληˬα πάς μακρεˬὰ (ὅστις εἰς τὸ ἔργον του προβαίνει βραδέως μὲν, ἀλλ᾿ ἐπιμόνως καὶ μετὰ περισκέψεως, πολλὰ κατορθώνει) Κάρπ. Ὅπο͜ιος ἀγάληˬα περπατεῖ πολὺ μακρεˬὰ πηγαίνει Κεφαλλ. Κάλλιˬα ἀγάληˬα κὶ καλὰ πάρα γλήγουρα κιˬ οὑλότυφλα Θρᾴκ. (Αἶν.)|| ᾌσμ. Νὰ περπατήσου ἀγαληˬανά, μὶ λέν πῶς καμαρώνου, νὰ περπατήσου γλήγουρα, μὶ λέν ἄντρα γυρεύου Μακεδ. Ταὶ κάτσε ταὶ πελέκα το ἕνα καλὸν βιολάριν τσαὶ παῖζε το ταὶ γαληνὰ ταὶ γαληνὰ τραούδα Κύπρ. Σήκωσε τὰ ματάτσιˬα σου τσαὶ δὲ με γάλη γάλη, τσαὶ ἂ δὲ σ᾿ ἀρέσω, ρῆα μου, χαμήλωσέ τα πάλι Μεγίστ. Συνών. ἀπαγάληˬα, σιγά, σιγανά. 2)Βραδύτερον, ἀργότερον, μετ᾿ ὀλίγον Πόντ. (Τραπ. Χαλδ. κ.ἀ.): Γάλ γάλ θὰ ἔρχουμαι Τραπ. Χαλδ. Γάλ γάλ κέσ᾿ θὰ πάγω (τὸ κέσ᾿ ἐκ τοῦ καὶ ἔσω κολάζει καὶ περιορίζει ἁπλῶς την ἔννοιαν τῆς ἀοριστίας) Τραπ. Χαλδ. 3)Ὡς ἐπιφῶν. α)Σιώπα! Πελοπν. (Ἀρκαδ.) Σάμ. β)Στάσου! Πελοπν. (Ἀρκαδ.) Σάμ. Ὑπὸ τὸν τύπ. γιˬαλη-αλεῖτε!, ἡσυχάσατε, σιωπήσατε! (τοῦτο εἶναι πληθ. σχηματισθεὶς ἐκ τοῦ γιˬάλη ᾿άλη ὑπὸ τύπ. προστ. ὡς καὶ τὸ ἀγάληˬα ἰσοδυναμεῖ πρὸς προστ. ἀριθμ. ἑνικ.) Κύπρ. Πβ. ἀγαληˬῶ.
Creative Commons
Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές - CC BY-NC-SA
