Τεκμήρια από Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Φιλοσοφίας
<< 10
10 >>
<< 10
10 >>
Σύνολο: 4244
La Parménide De Platon dans la critique des partisans de la logique et dans la mystique plotinienne
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Το πρόβλημα του πλατωνικού Παρμενίδη απασχόλησε την κριτική κατά την αρχαιότητα και εξακολουθεί να προκαλεί ένα «πέλαγος λόγων» —επιχειρημάτων. Ο J. Wahl λέγει χαρακτηριστικά ότι αποτελεί «γόρδιο δεσμό για τους φιλοσόφους». Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θεώρησα τον διάλογο και παράδειγμα όπου η κριτική, ή αντικριτική και η διαφορά διατηρούν όλο το δυναμισμό τους από τους παλαιούς χρόνους ως σήμερα. Κατ΄ αρχήν αναλύω την κριτική του Παρμενίδη από τον Hegel (της οποίας το ουσιαστικό μέρος ανευρίσκεται στις εγελιανές πλατωνικές παραδόσεις των ετών 1825-26΄ βλ. J.-L. Vieillard-Baron, Παραδόσεις πλατωνικής φιλοσοφίας, εκδ. Ακαδημίας Αθηνών, 1991, με πρόλογο του ακαδ. Ε. Μουτσοπούλου και δική μου μετάφραση του γαλλογερμανικού κειμένου). Στη συνέχεια εξετάζω τη μυστικιστική ερμηνεία του πλατωνικού διαλόγου από τον Πλωτίνο. Αν ο Hegel χρησιμοποίησε τον Πλάτωνα, προσέφυγε στον φιλόσοφο για να πραγματώσει το δικό του σχέδιο (J. Moreau), ο Πλωτίνος, συλλαμβάνοντας τις αποχρώσεις του πλατωνικού λόγου, υπερέβη τα όρια του «θείου» Πλάτωνος και οικοδ...
La catégorie esthétique du néoromantique en musique
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Δεν υπάρχει περιγραφή
La cognitio extra ordinem de Marc Aurèle. Définition théorique et mise en œuvre (Pensées, IX)
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Η παρούσα ανάλυση πραγματεύεται την εφαρμογή της «εξαιρετικής διαγνωστικής διαδικασίας» του Ρωμαίου αυτοκράτορα από τον Μάρκο Αυρήλιο. Κύρια πηγή της έρευνάς μας αποτέλεσε το αυτοβιογραφικό βιβλίο του φιλοσόφου Τα είς εαυτόν και συγκεκριμένα το ένατο βιβλίο, στο οποίο τίθενται για πρώτη φορά αρχές που διέπουν ακόμη και σήμερα την απονομή της δικαιοσύνης. Η διερεύνηση ξεκινά με μία ιστορικο-πολιτική τοποθέτηση και στη συνέχεια γίνεται μία εκτενής αναφορά στη νομική πραγματικότητα της εποχής. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκουμε να παρουσιάσουμε μία κατανοητή εικόνα του πλαισίου εφαρμογής μιας διαδικασίας που αποτέλεσε βασική δικαιική πηγή και στη διαμόρφωση της οποίας η επίδραση του Μάρκου Αυρηλίου υπήρξε καθοριστική. Με τις βασικές αυτές σκέψεις, η ανάλυση χωρίστηκε σε δύο μέρη. Στο πρώτο παρουσιάζεται η σημασία και ο τρόπος εφαρμογής της εξαιρετικής διαγνωστικής διαδικασίας με κύριες πηγές τις αυτοκρατορικές διατάξεις, όπως αυτές βρίσκονται σε παπύρους. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στις ηθικές αρχές στις οποίες βασίζονται οι αποφάσεις του ανώτατου ά...
La conception de la violence chez Platon
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Ο Πλάτων δεν ανέπτυξε ποτέ ωλοκληρωμένην και συνεπή θεώρηση για την βία. Ωστόσο, και με κάθε επιφύλαξη που επιβάλλει η έλλειψη συστηματικών δεδομένων, είναι δυνατόν, στηριζόμενοι σ' ωρισμένες νύξεις περί των σχετικών απόψεων του φιλοσόφου, να επανασυγκροτήσωμε τις γενικές γραμμές όχι βέβαια μιας πλατωνικής θεωρίας περί βίας, οπωσδήποτε όμως ένα σύνολο, αρκετά ομοιόμορφο μάλιστα, των στοχασμών που συνάπτονται προς την αντίληψη αυτήν. Ακόμη και υπ΄ αυτές τις συνθήκες, θα μπορούσε κανείς να αποκαταστήσει το ουσιώδες. Ο Πλάτων απεχθάνεται την ταραχή και την καταστροφή, και επιτάσσει την τάξη και την αυστηρότητα. Αναφορικά προς τον κόσμο, την αναζήτηση της αλήθειας και του κάλλους και τον πολιτικό βίο, ο Πλάτων αντιτίθεται προς κάθε ενδεχομένην προσφυγή στην βία, εκτός εάν πρόκειται για εκείνην που θα επέφερε την κατάλυση μιας εδραιωμένης διανοητικής και ηθικής αποτελμάτωσης. Έτσι, με φιλοσοφικόν τρόπο αποσιωπά και την προσωπική συμμετοχή του σε μιαν άτυχη πολιτική περιπέτεια στην οποία δεν θα αναφερθή παρά μόνο υπό μορφήν αυτοβιογραφικής εξομο...
La conception du bien et du mal chez Spinoza
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Το παρόν άρθρο επικεντρώνεται στην διαπίστωση του μη - μονοσήμαντου, της επιφανειακής δισημίας στην πραγμάτευση, από τον Σπινόζα, των εννοιών του αγαθού και του κακού. Από την μια μεριά, ο Σπινόζα καταμηνύει την ύπαρξη του αγαθού και του κακού ως υποστασιακών κατηγοριών στηριζόμενων σ΄ ένα οντολογικό υπερβατικό θεμέλιο: δεν υπάρχει αγαθό και κακό, δηλαδή αντικειμενικές και αιώνιες οντότητες, ούτε μέσα στον κόσμο ούτε έξω απ΄ αυτόν, αλλά οι έννοιες του αγαθού και του κακού, υποστηρίζει ο Σπινόζα, δεν είναι παρά τρόποι του ανθρωπίνου διανοείσθαι σε κατάσταση πάθους οπότε σχηματίζονται γενικές ιδέες συνδεδεμένες προς μιάν φιναλιστική και ανθρωπομορφική στάση απέναντι στον Θεό και στα πράγματα. Από την άλλη μεριά, ο Σπινόζα δέχεται την ύπαρξη του αγαθού και του κακού, συγκεκριμένα, αγαθών και κακών πραγμάτων, υπό τον όρον ότι θεωρούμε τις έννοιες αυτές ως περιστασιακούς και εξωτερικούς προσδιορισμούς των αντικειμένων που μας περιβάλλουν, επομένως κατά την σχετικότητά τους και την φυσιολογική τους διάσταση, δηλαδή σε σχέση πάντοτε προς την οργα...
La conception platonicienne de la démocratie
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Ο στόχος της παρούσας μελέτης επικεντρώνεται στο να δείξει ότι η εχθρική στάση του Πλάτωνος προς τη δημοκρατία της εποχής του, που σχεδόν λαμβάνει τα χαρακτηριστικά μιάς πολιτικής απάθειας, δεν είναι πρωτότυπη. Η δύναμη και το ενδιαφέρον της κατάταξης των πολιτευμάτων που προτείνει ο φιλόσοφος βρίσκονται αλλού. Μάλλον επικεντρώνεται στην αμφιβολία που αυτό το πολίτευμα αφήνει να πλανάται, καθ' όσον βρίσκεται «στην αιχμή του πολιτικού συμβάντος», διότι αφ' ενός είναι έτοιμο να καταποντιστεί στο χάος, στο οποίο το οδηγούν υποβόσκουσες τάσεις προς την τυραννία, πάντοτε εν μέτρω, αφ' ετέρου, προσπαθεί να περιορίσει το πολιτικό κακό. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, η δημοκρατία εμφανίζεται στον Πλάτωνα ως ένα είδος σημείου μηδέν ως προς την πολιτική συνύπαρξη: ενώ είναι δυνατόν να καταποντιστεί, όπως πολύ συχνά είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε, παρ' ολ' αυτά δεν είναι βέβαιο ότι είμαστε ικανοί ή ότι επιθυμούμε να το υπερβούμε....
La conception stoïcienne de la perception
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Η Στοά ανέπτυξε μια πέρα ως πέρα συνεκτική σύλληψη της αντιλήψεως, η οποία έχει μια ουσιαστική λειτουργία στο σύστημα της, καθώς ο Στωικισμός είναι μία αισθησιοκρατία. Εν τούτοις, η χρήση που κάνει της παραπάνω συλλήψεως προκαλεί μεγάλη σύγχυση σε εμάς σήμερα. Στην πραγματικότητα έχουμε τη συνήθεια να συνδέουμε αισθησιοκρατία και εμπειρισμό, κάτι που όμως δεν είναι καθόλου αυτό που πρέπει να κάνουμε σχετικά με το παρόν θέμα, καθώς η Στωική αισθησιοκρατία τίθεται στην υπηρεσία μιας δογματικής λογοκρατίας. Είναι ακριβώς αυτή η λογοκρατική τελεολογία που δίνει κεφαλαιώδη σημασία στην αντίληψη. Ο εμπειρισμός δεν χρειάζεται παρά να θέσει τη διερώτηση σχετικά με την αντίληψη -ή οποία και συνιστά από μόνη της μία εμπειρική πραγματικότητα- με έναν τέτοιο τρόπο ώστε ή αισθησιοκρατία που συνδέεται μαζί του να μην οφείλει να θεματοποιεί ερωτήματα αλλά από τα σχετικά με τις πρακτικές τροπικότητες της δομής του νου. Από την άλλη, η Στωική λογοκρατία οφείλει να θεμελιώσει την εγκυρότητα της αντιλήψεως πάνω σε μια θεωρητική βάση και όχι απλά να την διαπι...
La conception stoïcienne du monde
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Οι Στωικοί προσέγγισαν την αστρονομία και ενδιαφέρθηκαν για τις κινήσεις των πλανητών και την περιφορά των ουρανίων σωμάτων στο στερέωμα. Η μελέτη αυτή χρησιμοποιήθηκε ως αρωγός, ώστε να δικαιολογηθεί η ανάγκη σχηματισμού ενός πολιτικού και κοινωνικού προτύπου τέτοιου, όπως των μεγάλων ηγεμονιών, που ήλθαν να αντικαταστήσουν το υπάρχον πρότυπο της πόλης-κράτους και του δημοκρατικού πολιτεύματος, όπου αυτό υπήρξε. Ως εκ τούτου, η στωική θέση: ζην ομολογουμένως τη φύσει, εύρισκε την πλήρη έκφρασή της, μέσα από τhν παρατήρηση του ουράνιου στερεώματος και τη μελέτη των νόμων του, οι οποίοι εξασφάλιζαν την επικράτηση τάξης και αρμονίας μεταξύ των ουρανίων σωμάτων. Μέσα στον στωικό κόσμο, που είναι συγχρόνως υλιστικός και απεικονιστικός και όπου κάθε φαινόμενο δεν γίνεται αντιληπτό, παρά μόνο μέσω της εικόνας που η φύση προσφέρει γι΄ αυτό, ο σοφός στωικός αντιλαμβάνεται τις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω του, συμφιλιώνεται προς αυτές και ακολουθεί τα γεγονότα. Η σπουδή του αστρικού κόσμου του μαθαίνει ότι προκειμένου να ζήσει ευτυχής και να διατηρη...
La conversion de Socrate
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Αναφερόμεθα στους δύο φιλοσόφους που θεωρούμε διδασκάλους μας. Τον καθηγητή μας στην Toulouse και συγγραφέα της Ιστορικής στιγμής του Σωκράτους, Georges Bastide, ο οποίος έζησε κατά το σωκρατικό πρότυπο, και στον ακαδημαϊκό Ευάγγελο Μουτσόπουλο, που μας έμαθε να διακρίνωμε τις αποχρώσεις του πραγματικού και της τέχνης, και να συλλαμβάνωμε την καιρικότητα. Εμπνεόμενοι από την φιλοσοφία του ανάγομε τον Σωκράτη σε ενάρετον του καιρού. Ο έσχατος αυτός καιρός ενισχύει την σημασία όλων των παραδειγματικών πράξεων της σωκρατικής υπάρξεως. Η αστραπή αυτή μεταξύ του ούπω και του ουκέτι είναι ένας ύστατος χαιρετισμός εν καιρώ. Δεν είναι άραγε ωραίο να τελευτά κανείς το υπάρχειν του δ΄ ενός καιρικού ανοίγματος;...
La dualité de l΄âme dans la Timee
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Εξετάζεται, σε αυτό το κείμενο, η δυαδικότητα της ψυχής στον πλατωνικό Τίμαιο και στην Ανθρωπολογία από πραγματολογικής απόψεως του Κάντ. Στον Πλάτωνα, είτε παρουσιάζεται κάτω από ένα οντολογικό πρίσμα, όπου και εντάσσεται στη δημιουργία του σύμπαντος, είτε κάτω από ένα ψυχολογικό-ανθρωπολογικό, όπου και εντάσσεται στο ανθρώπινο σώμα, διαθέτοντας δε διάφορες λειτουργίες και δυσλειτουργίες. Στον Κάντ, η ψυχή που συντονίζει τις γνωστικές δυνάμεις μπορεί να ειδωθεί ως ένα είδος προέκτασης της οντολογικής πλατωνικής ψυχής. Όσον αφορά την ψυχολογική-ανθρωπολογική ψυχή, παρουσιάζει, υπό την ιδιότητα της αισθητηριακής και λογιστικής δυνάμεως, ορισμένες λειτουργίες και δυσλειτουργίες, τις οποίες ο Πλάτων του Τιμαίου αποδίδει στην ίδια δύναμη. Ταυτοχρόνως, όμως, της αποδίδει και ένα μεγαλύτερο πεδίο, απότοκο της πολλαπλότητας των σχέσεων που πιθανόν διέπουν τις δυνάμεις του γνωρίζειν....
La fidélité de la volonté. Horizon du repentir et du pardon
Ενότητα: Άρθρα του περιοδικού "Φιλοσοφία"
Ο Nietzsche αντέταξε τη μεταμέλεια στην υπόσχεση: η μια δηλωτική της υπεροχής της βουλήσεως μας, η άλλη δηλωτική της αδυναμίας επιστροφής προς ένα παρελθόν του οποίου η βούληση έχει για πάντα διαχωριστεί. Στην πραγματικότητα, η μεταμέλεια δεν έχει έννοια παρά μόνο δια της αντίληψης της βουλήσεως που αναδεικνύει μια αδιάλειπτη συνέχεια μεταξύ του παρελθόντος της και του παρόντος. Η μεταμέλεια δεν πρέπει να άφορα μια προσωπική βούληση, την ένοχη πρόθεση, αποκομμένη από το υποκείμενο, που θα περίμενε κανείς να αντικατασταθεί από μιαν άλλη βούληση, τη διορθωτική. Οι ηθικές πράξεις δεν είναι πράγματα, δηλαδή υλικά γεγονότα, αλλά στιγμές αδιαίρετης ηθικής βουλήσεως. Κατά τη μεταμέλεια επιθυμούμε να απαλλαγούμε από το λάθος του παρελθόντος, όμως θα πρέπει πρωτίστως να αναλάβουμε την ευθύνη του. Χωρίς αμφιβολία δεν πρόκειται να επαναλάβουμε την πράξη του παρελθόντος ή να εκφράσουμε για μια ακόμη φορά την έκνομη μας πρόθεση. Όμως, πως θα ήταν δυνατόν να λύσουμε τον δεσμό με την πράξη του παρελθόντος εάν αυτή δεν παρουσιαζόταν κατά τρόπο απόλυτα αλη...
